МОДАР - ГАНҶИНАИ БЕБАҲО ВА САРЧАШМАИ ҲАСТИИ ИНСОН

МОДАР - ГАНҶИНАИ БЕБАҲО ВА САРЧАШМАИ ҲАСТИИ ИНСОН

Модар модар о шири сафедам додӣ.

Дунё ба умед асту умедам додӣ.

   Зан-Модар муҷассамаи гӯёи зиндагӣ ва ширинтарин лафз дар забони одамӣ мебошад. Модар оғози зиндагӣ, олами эъҷоз, меҳвари умр ва маъбади меҳру вафост. Модар шахси муқаддас аст. Вақте, ки симои ӯ пеши назар меояд, аз чашмони ӯ, аз тамоми ҳастии вай нур меборад. Ин нур роҳи ояндаи ҳаётамонро равшан месозад. Зан-модар офарандаи ҳаёту мамот буда, аз ҳама қиматтарину азизтарин шахс дар олами ҳастӣ мебошад. Меҳри беҳамтои модар ба мисли хуршеди олам аст, ки ба тамоми олам саховатмандона нур мепошад, ишқи поки модар ба мисоли чашмаҳои пурҷушест, ки дашту биёбонро гулистоне мекунад. Ширинтарину гуворотарин ва азизтарин сухан ин модар мебошад. Сини инсон чанде ки набошад, хоҳ 5 хоҳ 50, барои ӯ модар-навозишу нигоҳи вай зарур аст. Ва ҳар қадаре, ки муҳаббати кас ба модар зиёд бошад, ҳаёт ҳамон қадар фараҳбахшу дурахшон аст.

   Модар дар ҳама ҳолат чӣ ҳозиру ғоиб пайваста дар ёди фарзанд аст. Оромиву сиҳатӣ ва хушгуфтории фарзандро дида меболад ва шод мегардад. Аҷаб дунёи рангину қашанге доранд, модарон.

   Зиндагӣ худ шеър аст, ки ба аллаи модар ибтидо гирифта, бо номи он хотима меёбад. Ана ҳамин бузургию шаҳомати ўро ба назар гирифта модарро тимсоли Ватан медонанд. Ҳар фарзанде, ки қимати модарро донад, бо дуояш хушбахттарини олам мегардад. Дасти дуои модар калиди дари хушбахтии мост.

   Меҳри модари мушфиқу ғамхор барои ҳар як фарзанд аз оғӯши гаҳвора ва айёми тифлӣ оғоз ёфта, ӯро то лаҳзаҳои вопасини умр раҳнамоӣ мекунад ва мадору қувват медиҳад. Яъне, бӯи биҳиштии модар ва лаззати шири поку сафедаш аз машоми фарзанд ҳаргиз фаромӯш намегардад. Ҳусну зебоӣ, лутфу меҳрубонӣ, бузургдиливу сарсупурдагии ӯ ҷиҳати амну субот, оромиву рушд, рисолати офаридгорӣ аз сифатҳоест, ки аз зан ба аҳли башар расидааст. Пешрафту тараққиёт, шукуфоиву зебоии ҷомеаро бе ширкату нақши Зан-Модар тасаввур кардан амрест маҳол.

   Саҳми зан-модар дар беҳдошти ҳаёт, таълиму тарбия, солимии ҷисмонӣ ва маънавӣ, ҳифзи ҳуқуқ ва озодиҳои шаҳрвандон, таҳкими пойдевори асосии сулҳу субот ва рушди Тоҷикистон хеле барҷаста мебошад, чунки дар баробари рисолати модарию ҳамсарӣ, рисолати роҳбарӣ, тарбияи камолоти маънию ахлоқии аҳли ҷомеа дар баробари мардон, ба уҳдаи зан-модар низ гузошта шудааст.

   Бале, Зан – Модар сарчашмаи меҳру вафо, олиҳаи зебои рамзи ишқи ҷовидонӣ, нахустин муррабӣ мебошад. Модар аввалин суханҳо ва гузоштани нахустин қадамҳоро ба тифлаш меомӯзад. Беҳуда нагуфтаанд, ки волотарин гавҳари дунё танҳо модар аст.

Имрӯзҳо пешрафти дилхоҳ соҳаро бе иштироки занону духтарон тасаввур кардан ғайриимкон аст. Бо дастгирии бевоситаи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон занону духтарон дар ҷомеа мақоми хосса пайдо кардаанд ва дар тамоми соҳаҳо кору фаъолияти назаррас менамоянд. Боиси ифтихор аст, ки Сарвари давлат меҳнати занону духтаронро қадр карда, нисбати фаъолияти эшон назари нек дорад ва андешаву афкор, қобилияту истеъдод ва садоқату ҷасорати ҳар як нафарро дарк мекунанд. Бо ташаббусҳои наҷибонаи Пешвои миллат солҳои охир мардум ба ин масъала бо диди нав, бо назари тоза менигаранд. Занҳо имкони аз хона берун шудан ва ё ба ягон кори давлатӣ машғул шуданро надоштанд.

Зиндагӣ зебост, аммо зеби ин дунё зан аст

Тошмамадова Ф. – докторант (Phd)-и шуъбаи фолклор ва адабиёти Институти илмҳои гуманитарии ба номи академик Б.Искандарови Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон

Зиндагӣ зебост, аммо зеби ин дунё зан аст

Зан, пурбаҳотарин неъмати олам, сарчашмаи меҳри беандоза, олиҳимматтарин шахс дар тамоми ҷаҳон аст. Зери ин мафҳум тимсоли шахсе аён мегардад, ки барои тасвири шаҳомату бузургиаш сухан кардан хеле душвор аст. Вай мўъҷизаи осмонӣ, ёри бовофо, замири пур аз муҳаббат ва офаринандаи фарзанд мебошад. Солимии Зан бойгарии давлат ва қувваи ҳаракатдиҳандаи ҷомае аст.

Бояд зикр намуд, ки Асосгузори Сулҳу Ваҳдат Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон пайваста дар баромадҳои худ мақоми занро дар ҷомеаи кунунӣ чунин баҳогузорӣ карданд: «Беҳуда нест, ки бузургони олам дар назди қадру манзалати Зан-Модар сари таъзим фуруд оварда, эътироф кардаанд, ки ў вақеан бо як даст гаҳвора ва бо дасти дигар сайёраро меҷунбонад. Дар ҳақиқат, мақому мартабаи Зан дар ҷомеае, ки худро пешрафтаву мутамаддин мешуморад, басо арзанда ва баланд аст».

Зан ҳаётбахшандаи инсоният буда, дар тўли ҳаёташ онро ҳамроҳӣ мекунад. Зан-Модар диле беҳамто дорад, ки ба ҳамаи шабзиндадориҳо ва бедориҳояш нигоҳ накарда, аз рўзи таваллуди кўдак шуруъ карда то ба воя расондану ҳатто тамоми ҳаёт нигарону дар ташвиши ҷигарбандонаш мемонад. Ин ҳам аз он шаҳодат медиҳад, ки Зан-Модар дорои як қувваи беинтиҳое аст, ки ҳеҷ тамомие надорад. Дар баробари қувваи нотакрораш Худованд дар дили ин ҷинси латиф меҳру муҳаббати беандоза насиб кардааст. Он ҳам меҳру муҳаббати модарона дар нисбати фарзанд аст. Модар дар зиндагии фарзандаш як раҳнамо аст, ўро аз баду неки ҷаҳон огоҳ месозаду ба роҳи саҳеҳу дуруст раҳнамо мекунад. Модар ба мисли замин яктост ва муҳаббати ў барои мо фарзандон ҷовидона аст.

Дар ин бора Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон чунин қайд кардаанд: «Ба ўҳдаи Зан-Модар, ки меҳвари асосии ҳар хонадон аст, аз рўзи азал вазифаи муқаддас ва басо масъулиятнок-тарбияи инсони нав ва дар ниҳоди вай ҷойгир намудани ахлоқи ҳамида, шавқат ва муҳаббат, эҳсоси ватанпарварию миллатдўстӣ, қудрати созандагию офаридагорӣ гузошта шудааст». Пас мо – занону модарон вазифаи муҳиму пурифтихоре бар душ дорем, ки ояндаи ҷомеаамон аз он вобастагии зич дорад. Аз суханони Пешвои миллат бар меояд, ки сулҳу суботи Ватанамон, пешрафти иҷтимоӣ ва иқтисодии давлат, оромиву осудагии оилаҳоямон ба диду андешаи мо, ба таҳсилоту пешрафти худи мо Занон-Модарон алоқаманд аст. Зеро ҳамаи ин чиз таъсири мустақиман дар тарбияи фарзандонамон, ки ояндаи Ватан дар дасти онҳост, хоҳад расонид.

Яке аз мутаффакирони ҷаҳон Самуел дар ин бора гуфтаанд:  «Агар касе барои одил будани Худо аз ман далеле бихоҳад, ба ў ҷавоб хоҳам дод: Беҳтарин нишона ва равшантарин ояти инояти Худованд дар ҳаққи мо офариниши зан аст».

Зан-Модар ҷонбахшандаи насли башарият буда, дар ҷаҳон беназиру такрорнашуданӣ мебошад. Мо бояд бар он бикўшем, ки ҳеҷ вақт дили нозуки модарронро нашканему онҳоро ноумед накунем. Саъю талош бар он дорем, ки Занон-Модарон ҳамеша шоду хандон ва дар паҳлуи мо сиҳату саломат бошанд. Зиндагии фарзанд ва дар умум гўем зиндагии инсоният дар будани Зан-Модар маънӣ дораду рангу равиши ҳаёт маънои умқтареро касб мекунад.

Зиндагӣ зебост, аммо зеби ин дунё зан аст,

Машъали оинадору шамъи маҳфилҳо зан аст.

Дар тариқи ишқ мардонанд гоҳе булҳавас,

То нафасҳои пасини ишқ побарҷо зан аст.

Рузи Модарон ва бонувону хоҳарон муборак!

Занону модарони муҳтарами Ватанамон Тоҷикистон! Иҷозат фармоед Шуморо бо фаро расидани мавсими баҳор ва омад омади Иди Модарон табрик намуда дар ҳаққатон дуо кунам, ки ҳамеша сиҳату саломат, шоду хушбахт, зебову барно монеду, баракати дастонатон рӯз аз рӯз зиёд шаваду аз қудуми Шумо Ватани азизамон дурахшону шукуфон гардад. Иди бонувон муборак бод! 

“МОДАР – САРЧАШМАИ ҲАЁТ”

Мавлоназарова Ганҷина – докторанти PhD-и шуъбаи забонҳои помирии Институти илмҳои гуманитарии ба номи Б. Искандарови АМИТ

“МОДАР – САРЧАШМАИ ҲАЁТ”

“Модар ба истилоҳ вожае мебошад, ки дар тамоми забонҳои ҷаҳон оҳанги навозишкорона дорад ва ҳар қадаре ки муҳаббати инсоният ба модар зиёд бошад, ҳаёт ҳамон қадар фараҳбахшу дурахшон мегардад. Ҳусни ҳаёту файзи зиндагонии мо аз модар аст ва ӯ ситораи дурахшонест, ки бо нерӯмандии атокардаи Худои мутаол роҳи фарзандро дар тӯли зиндагӣ равшан месозад”   (Эмомалӣ Раҳмон- Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, 7 Марти соли 2014).

Мо занону модарон аз он шукригузору сипосгузорем, ки Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон занону духтарони болаёқату бо нангу номусро ҳамеша ҷонибдорӣ мекунад. Бахусус барои боло бурдани мақоми зан дар ҷомеа таваҷҷуҳи хоса зоҳир менамояд. Боиси ифтихор аст, ки бо ташаббуси Сарвари давлат имрӯз сафи занон – модарон ва духтарони соҳибтаҷриба дар баробари мардон дар зинаҳои мухталифи илму маориф, сиёсату иқтисодиёт, фарњангу санъат рӯз аз рӯз меафзояд. Чуноне ки дар яке аз суханрониҳояш Пешвои миллат зан – модарро бо чунин суханҳои воло таърифу тавсиф кардааст: “Модар – нахустустоди башарият аст ва фарзанд каломи аввалинро аз ӯ меомӯзад. Ҳар модаре, ки соҳиби саводу дониш ва таҷрибаву ҷаҳонбинӣ мебошад, фарзанди ӯ ҳам босаводу хушахлоқ ба воя мерасад. Ҳатто сатҳи забондонии фарзанд аз сатҳи забондонии модар вобаста аст, зеро халқ беҳуда нагуфтааст, ки “нотиқ он кас шуд, ки аз модар шунид”.

Мардуми соҳибфарҳанги мо аз қадимулайём ба қадру мартабаи волои модар арҷ мегузорад ва ба ҷо овардани ҳурмату эҳтироми ӯ то ба имрӯз яке аз суннатҳои миллии мо ба шумор меравад. Модар аст, ки зиндагии ҳаррӯзаи инсоният пур аз хушиву хурсандӣ аст. Як табассуми модар метавонад тамоми рӯзи моро равшан ва пурнур намояд. Модар аст, ки ҳар рӯз ба мо қувват медиҳад, бо насиҳатҳои худаш роҳи дурустро нишон дода ба мо нерӯ мебашхад. Модар вожаи равон ва дилнишин асту ҳангоме ки калимаи “Модар”-ро ба забон мегирем, як эҳсоси фараҳбахше вуҷуди моро фаро мегирад. Модар ба мисли замину осмон якто аст ва муҳаббати ӯ барои мо фарзандон ба монанди ситораҳое, ки дар осмони торик медурахшанд, ҷовидона аст.                 

Ту монанди замин танҳои, модар,

Ту монанди замин яктои, модар.

Мақому манзалати волои модар, заҳмату шабзиндадориҳои ӯ ва рафтори неку пурмуҳаббаташ нисбат ба наслҳои башарият боис гардид, ки модарро ҳамчун бузургтарин ва муқаддастарин инсон ҳамеша дӯст доранд ва азиз шуморанд.

Якшаба ранҷе ки модар кашид,

Бо ду ҷаҳонаш натавон баркашид.

Мардон аз домани поку мубораки модар ба меъроҷ расидаанд ва ҳеҷ Пайғамбаре бе модар ба дунё наомадааст. Аз ин рӯ, Пайғамбари бузурги Ислом – Ҳазрати Муҳаммад дар мавриди мақому манзалати модар дар яке аз ҳадисҳои шарифи худ чунин фармудааст: “Фазилату савоби некӣ ва эҳсону хизмат дар ҳаққи падару модар бештар аз намоз, закот, ҳаҷ, умра ва ҷиҳод дар роҳи Худои таъоло аст.”

Гар шоирони олам як ҷо мадеҳа гӯянд,

Як байт ҳам наарзад андар санои Модар.

Пос доштани иззату эҳтироми зан-модар ва арҷ гузоштан ба мақому манзалати ӯ қарзи муқаддаси ҳар як инсон буда, подоши заҳмату бедорхобиҳои модар фақат аъмоли писандида, рафтори шоиста ва фазилатҳои неки ҳар як фарди солимфикр ва бонангу номус аст. Модар аст ки зиндагӣ дар рӯи замин аст, гармӣ дар хонадон аст, хушиву хурсандӣ дар рӯзгори одамият аст, яъне худи маънии зиндагӣ низ Модар аст. Модар туро дӯст медорем, ва дӯст доштан ҳам аз ту ёд гирфтем. Сарчашмаи зиндагӣ, сарчашмаи хушиву хушбахтӣ, сарчашмаи меҳру муҳаббат, сарчашмаи ҳаёт Модар аст.

Модарам ганҷу гуҳар гӯям туро, з-он беҳтарӣ,

Ман агар шаҳду шакар гӯям туро, ширинтарӣ.

Ҳамчу фирӯза дурахшон дар само исторагон,

Нест мисли ту ситора худ фурӯзон ахтарӣ.

Аз фурсати муносиб истифода бурда, ҳамаи занон-модарони ватани азизамон Тоҷикистонро ба фарорасии иди Занон-Модарон табрику таҳният гуфта, аз даргоҳи Худованд барояшон таманно дорам, ки ба таври ҳамешагӣ дар дидаи фарзандонатон бузургтарин фариштаи ҳаёташон боқӣ монеду фарзандонатон дар дидаи Шумо мисли кабўтарони сафеди бе нуқсу олоиш ҷилва зананд. Шумо Занон-Модарон қувваи бузурги такондиҳандаи ҷомеа ҳастед, ки ояндаи ҳамин ҷомеа аз тарбия дурусти наслҳо вобастагӣ дорад. Ба ҳамин хотир, дуогӯям, ки ҳар фарзанди дар тарбияи Шумо Занон-Модарон буда, ҳамчун беҳтарин инсони кишварамон, барўмандтарин шахсияти Ватанамон ба воя расаду, парчамбардори миллату посдорандаи номи неки Шумо гардад. 

ИЛМУ ДОНИШ МУХОЛИФИ ХУРОФОТ ВА ИФРОТГАРОӢ

Умед Мамадшерзодшоев – ходими илмии шуъбаи таърих, бостоншиносӣ ва мардумшиносии ИИГ АМИТ

ИЛМУ ДОНИШ МУХОЛИФИ ХУРОФОТ ВА ИФРОТГАРОӢ

            Тавре маълум аст пас аз пошхўрии Иттиҳоди Шуравӣ ҷомеаи Тоҷикистон ба як вазъи ногувори сиёсӣ, иҷтимоъӣ ва иқтисодӣ дучор гардид, ки дар ин давра душманони хориҷӣ барои ба ҷумҳурии исломӣ табдил додани Тоҷикистон хеле талош меварзиданд. Дар натиҷа онҳо шаҳрвандони Тоҷикистонро ба ҳизбу ҳаракатҳои террористиву экстримистии исломӣ аъзо намуда, тоҷиконро ба майдони ҷанг кашиданд. Дар ин майдони мубориза душманони хориҷӣ барои амалӣ сохтани аҳдофи душманонаи худ аз усулҳои хурофотӣ ва ифротӣ сохтани  шаҳрвандони Тоҷикистон истифода мебурданд. Зеро ин усулро онҳо роҳи осони ба худ тобеъ сохтани шаҳрвандони кишварҳои дигар медонистанд. Барои пешгирӣ кардани ин падидаи номатлуб Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон бо раҳбарии Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ҳаргуна чорабиниҳои муҳимро роҳандозӣ мекарданд. Аз ҷумла Раҳбари муаззами миллат ҳар сол бо қишрҳои мухталифи ҷомеаи Тоҷикистон мулоқотҳои судмандро анҷом дода,аҳли ҷомеаро аз хатари ин зуҳурот манфур, яъне ифротгароӣ огоҳ менамуданд. Масалан Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ҳангоми мулоқот бо сокинони ноҳияи Ванҷ , ки дар таърихи 11 сентябри соли 2018 баргузор гардида буд, чунин ибрози назар карда буданд: «Вазъи пуртаззоди ҷаҳони имрӯза ба ҳар яки шумо маълум аст ва мо ҳамарӯза мушоҳида мекунем, ки дар гӯшаҳои мухталифи дунё низоъҳои дохиливу ҷангҳои мазҳабӣ ва дигар зуҳуроти манфӣ торафт доман паҳн карда, боиси ташвишу нигаронии аҳолии сайёра гардиданд. Доираи алоҳидаи манфиатҷӯй барои амалӣ сохтани ҳадафҳои нопоки худ бо истифода аз ахбори омма , бахусус шабакаҳои интернетӣ  дар миёни мардум , хусусан наврасону ҷавонон ва ҳатто миёни кишварҳо низоъ ангехта истодаанд».  Ба ин хотир дар ин мақола   мехостем доир ба хатари ин аъмоли зишт ибрози назар намоем ва дар асоси асарҳои илмии мутафаккирони  гузаштаи тоҷик ва муҳаққиқони муосир собит кунем, ки то чи андоза ин падидаҳои манфур барои инкишофи ҷомеа ва рушди илм садди роҳ мешаванд.  «Хурофот» дар луғат ба маънои  «асотир»  ва «афсона» омадааст, яъне он суханҳои беҳудаеро дар бар мегирад, ки онҳо ҳеҷ  пояи илмӣ надоранд. «Ифротгароӣ» бошад ба маънои зиёдаравӣ, тундравӣ, зулму ситам омадааст. Яъне агар инсонҳое, ки ба ифротгароӣ ғута мезананд онҳо аз доираи адолат ва эътидол хориҷ мешаванд ва рафтори золимона ва ситамгаронаро аз худ нишон дода, ба фасод рў меоваранд ва инкишофи илмро дар ҷомеа боз медоранд Одатан хурофот ва ифротгароиро диндорони беилм тарғиб мекунанд. Аз замонҳои қадим тамоми олимон ва файласуфони равшанфикр бар зидди хурофот ва ифротгароӣ мубориза мебурданд. Масалан мо афкори файласуфони форсу тоҷикро баррасӣ намуда, чунин пай бурдем, ки аксари донишмандони гузаштаи мо барои ҳимоят аз илмомўзӣ, пешравии ҷомеа ва рушди илму фарҳанг ҷонбозиҳо мекарданд. Яке аз чунин фарзонагони тоҷик, ки мухолифи хурофот ва ифротгароӣ будаанд, файласуф ва мутафаккир  Ҳаким Носири Хусрав маҳсуб мешуд. Ҳаким Носири Хусрав пешвоёни исломи хурофотпарастро дар китоби «Ҷомеъ-ул-ҳикматайн» «фуқаҳолақабони дини ислом» ном ниҳодааст. Ба ақидаи ў маҳз ин «фуқаҳолақабон» дар ҷомеа садди роҳи рушди илмҳои замон мешаванд. Ў фуқаҳои исломро аз он сабаб танқид мекунад, ки онҳо имкон намедиҳанд, ки донишмандон офариниши оламро ба мисли коинот, наботот, ҳайвонот ва инсонро ҳаматарафа мавриди омўзиш қарор диҳанд. Ба ақидаи онҳо олимон гўё фақат дар зоти Худо тафаккур кунанд вале ба офариниши Худо кордор нашаванд. Аммо тавре аз фалсафаи адён аён аст инсон қодир нест, ки дар зоти Худованд тафаккур кунад. Аз ин андешаҳои Ҳаким Носири Хусрав чунин истинбот мешавад, ки чун дар диёри Хуросон уламолақабони хурофотпараст ба ташвиқи ақоиди хурофотии худ машғул шуданд дар натиҷа онҳо доираи олимон ва файласуфони ҳақикатнигорро танг намуданд ва нагузоштанд, ки онҳо лаб боз кунанд ва перомуни офаиниш, асрори табиат, коинот ва инкишофи ҷомеа сухан гўянд. Дар натиҷа илм рўй ба таназзул  ниҳод ва дар кишварҳои Шарқ, ки як вақтҳо олимони он поягузори илм буданд, майдони дониш танг  гардид. Тавре аз сарчашмаҳои таърихӣ маълум аст пас аз суқути Давлати Сомониён дар замони Ғазнавиён, Темуриён ва Аштархониён низ доираи илм дар кишварҳои Шарқ аз чумла Осиёи Марказӣ хеле танг гардида, аксари олимони забардаст аз ҷониби сиёсатмадорони тангназар ва хурофотпарастон аз дами теғ гузаронида шуда, осори пурарзиши  илмии онҳо ба коми оташ супорида шуд. Равшанфикрӣ дар ин манотиқ бидъат эълон гардид  ва ҷои онро хурофот гирифт. Ин вазъи ногувор дар Осиёи марказӣ то замони ташрифоварии русҳо ба минтақаи мо идома пайдо мекард. Аз ин ҷо чунин натиҷагирӣ кардан мумкин аст, ки хурофот ва ифротгароӣ барои ҷомеаи мо хатари ҷиддӣ дошта, барои шаҳрвандони тоҷик зарур аст, ки бо ин зуҳуроти манфӣ муборизаи беамон баран два нагузоранд ҳаёти ҷомиаи онҳо халалдор гардад.