Санаи 27-уми феврали соли 2025 дар толори ҲХДТ бо иқдоми Мақомоти иҷроияи ҳокимияти давлатии ВМКБ ва Раёсати Институти илмҳои гуманитарии ба номи академик Б.Искандарови Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон конференсияи илмию амалӣ дар мавзуи “Раванди муҳоҷират ва таъсири он ба бозори меҳнат” бо иштироки муовини Раиси Вилояти Мухтори Кӯҳистон Бадахшон муҳтарам Абдулназарзода Абдулназар Абдулқодир ва ширкати роҳбарони идораҳои дахлдор ва ташкилотҳои байналмилаливу ҷамъиятӣ баргузор гардид.

       Директори Институти илмҳои гуманитарӣ, д.и.фил. Қаландариён Ҳоким Сафар сараввал муовини Раиси ВМКБ Абдулназарзода Абдулназарро барои ширкат дар конференсияе, ки ба масъалаи басо муҳим ва актуалӣ – раванди муҳоҷират ва таъсири он ба бозори меҳнат бахшида шудааст, хайра мақдам гуфта, ба Муовини Раиси Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Раиси ВМКБ муҳтарам Мирзонабот Алишер Худобердӣ барои зери таваҷҷуҳи ҳамешагӣ қарор додани фаъолияти олимон ва ҳалли мушкилоти илмӣ ва барои пиёда намудани сиёсати илмпарваронаи Пешвои соҳибзаковату соҳибфаросати миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон сипоси самимиамонро баён намуданд.

       Ҳамчунин профессор Қаландариён Ҳ.С. дар суханронии ифтитоҳӣ чунин изҳори назар намуданд: “Масъалае, ки имрӯз моро ба ҳам овардааст, мавзуи нав нест. Тадқиқотҳои охирини генетикӣ ва археологӣ аз он дарак медиҳанд, ки раванд ва ҷараёни муҳоҷират беш аз ду миллион сол аст, ки вуҷуд дорад. Шарҳи мафҳуми истилоҳии муҳоҷират ё таърифи илмии он мазмуни куллии равандро баён мекунад. Яъне ҳама гуна ҳаракати ҳудудии аҳолиро, ки бо убури сарҳади берунӣ ва дохилӣ бо мақсади тағйир додани ҷойи истиқомат ё иқомати муваққатӣ барои таҳсил ё фаъолияти меҳнатӣ, сарфи назар аз он ки зери таъсири омилҳои ҷалб ё фишор ба вуқӯъ мепайвандад, муҳоҷират мегӯянд.

        Аз ин таъриф бармеояд, ки дар умум чор намуди муҳоҷират мавҷуданд: доимӣ, муваққатӣ, ихтиёрӣ ва маҷбурӣ. Агар тибқи гузориши Созмони Милали Муттаҳид шумораи муҳоҷирони байналмилалӣ ба беш аз 300 миллион нафар расида, анқариби 4% аҳолии ҷаҳонро ташкил дода, танҳо беш аз 4 миллион шаҳрванди кишварҳои Осиёи Миёна дар Федератсияи Русия қарор дошта бошанд ва тамоюли болоравии ин рақамҳову фоизҳо пешбининашавандаву пешгиринашавандаанд, меарзад то ба ин мавзуъ ва таъсиру паёмадҳои мусбату манфии он таваҷҷуҳи бештар зоҳир шавад.

        Ин масъала ба андозае муҳим ва мушкилоти иҷтимоию иқтисодии муҳоҷир ба андозае мазмуни сиёсӣ ва зери таваҷҷуҳи созмонҳои ҷаҳонӣ қарор гирифтааст, ки Маҷмаи умумии Созмони Милали Муттаҳид 18-уми декабрро ба унвони Рӯзи ҷаҳонии муҳоҷирон эълом кард.

        Агар имрӯз давлатҳои бо мушкилоти демографӣ ва норасоии қувваи корӣ дар бозори меҳнат маҷбуранд, ки бо таҳияи барномаҳои махсус ва муҳайёи имтиёзҳо шаҳрвандони кишварҳои дигарро ҷалбу даъват намоянд (чун барномаи Переселение дар Федератсияи Русия ё Грин картаи Амрико, барномаҳои мухталифи ҷалби муҳоҷирони Аморати муттаҳидаи Араб, Сербия, Португалия, Эквадор, Германия), пас, кишварҳое, ки ҷараёни муҳоҷират дар онҳо зиёд аст, ночору ноилоҷанд то барномаҳои махсуси зидди муҳоҷиратро таҳия намоянду дар амалӣ сохтани он сахт кӯшо бошанд.

        Агар ба харитаи раванди муҳоҷират як назари иҷмолӣ афканем, муҳоҷирони кишварҳои дунё, ки чанд насли пешашон барои дарёфти зиндагии шоиста тарки диёр кардаанд, имрӯз боз, ҳарчанд хӯрҷини моддияшон пур аст, пуштора карда, дар ҷустуҷӯву кофтукови муҳити амну амоне ҳастанд, ки боду ҳавои тоза дошта бошад, табиати зебову бе ғашу олоиш дошта бошад, осмони софу нилгуни афсонавӣ дошта бошад ва муҳим аз ҳама ғизои табииву ғайри сунъӣ ва мардуме, ки фарҳанги писар ғамгусори падар то дами охирин бошад, ҳастанд.

        Ин муҳиту табиате, ки ҷаҳониён ҳавасаш мехӯранду дар орзӯяш хӯрҷинбапушт мегарданд, магар муҳити тоҷиконаи ВМКБ нест?! Агар ҷавоб «ҳа» бошад, пас, чаро фоизи баланди ҷараёни босуръати муҳоҷират ба ин гӯшаи зебои кишвари азизамон рост меояд?

        Таърих гувоҳ аст, ки баргашти муҳоҷирон ногузир аст. Имрӯз агар ин муҳитро мардуме тарк мекунад, ки хуну чеҳраи тоҷикона дорад, шояд муқимшудагони оянда аздастдодагони сириштмоя (генофонд) бошанд ва ё тамоман як халқияту як миллати дигар. Агар генофонди миллат сарнавишти таърихии миллат ва имрӯзу фардои онро муайян намояд, муҳоҷират дар шароити ҷаҳонишавӣ зарбаи сахт ва эҳтимоли нест кардани сириштмояи миллатро дорад.

        Дасти инсон гул аст, - мегӯянд дар урфият. Муҳит бе дахолати инсон ботлоқ асту биябон. Агар ба гуфтаи коршиносон оқибатҳои буҳрони баҳри Арал бузургтарин фалокати аср унвон шуда бошад, муҳоҷирати беист барои ВМКБ бузургтарин фоҷеаи асри 21 хоҳад буд.

        Бо ин каломи муқаддимавӣ, ки зарурати баргузории конференсияи илмию амалӣ дар мавзуи “Раванди муҳоҷират ва таъсири он ба бозори меҳнат”-ро равшан намуданд, ҳозирини гиромиро барои ширкат ва шарикият дар кори ин чорабинии илмӣ хайра мақдам гуфта, дар ҳалли муҳимтарин тарафҳои норавшани масъала тавфиқу бурдбориҳо хоҳон гаштанд.

        Сипас, муовини Раиси ВМКБ Абдулназарзода Абдулназар Абдулқодир ҳозиринро аз номи Раиси ВМКБ Мизонабот Алишер Худобердӣ хайр мақдам гуфта, оиди масоили равандҳои мухталифи муҳоҷират, хусусиятҳои хосу таъсиррасонии онҳо ба бозори меҳнати ВМКБ нуктаи назари хешро баён намуданд.

Ба иштирокчиёни конференсия рӯйнамои н.и.и., докторанти ИИГ АМИТ Шоидарвозова Марзия Саидвалишоевна, ки дар асоси таҳлили натиҷаҳои аз таҳқиқотҳои саҳроии се навоҳии Бадахшон: Шуғнон, Рӯшон, Роштқалъа ва ш. Хоруғ бадастомада, дар доираи мавзуи зикргардида, пешкаш гардид.

          Дар фарҷоми Конференсия аз ҷониби иштирокчиён: Каниев Мулкамон - сардори Шуъбаи хадамоти муҳоҷират дар ВМКБ, Қозидавлатзода Зайнулараб – сардори Шуъбаи минтақавии Бонки миллии Тоҷикистон дар ш. Хоруғ, Мирзоқандов Аминҷон - Сарвари Раёсати маорифи ВМКБ, Шоламов Саидазиз – мутасаддии Барномаи устуворгардонии ш. Хоруғ дар филиали Агентии Оғохон оид ба муҳити зист дар Тоҷикистон, Сайфуллоева Ольга – менеҷер оид ба масъалаҳои академии Мактаби маълумоти касбӣ ва давомдори Осиёи Марказӣ баромад намуда, тавсияҳои зерин пешниҳод гардиданд:

1.Таъсиси платформаи институтсионалӣ оид ба муҳоҷират барои идора ва ҳамоҳангсозии масъалаҳои марбут ба муҳоҷират дар асоси ҳамкориҳои зичи тарафайни хадамотҳои дахлдор.

2.Гузаронидани таҳқиқоти ҳамаҷониба оид ба сабабҳо, оқибатҳо ва дурнамои муҳоҷирати меҳнатӣ бо назардошти хусусиятҳои минтақавӣ.

3.Таҳия ва такмили қонунгузории миллӣ соҳаи муҳоҷирати таҳсилотӣ ҷиҳати танзими равандҳои ин намуди муҳоҷират.

4.Таҳия ва татбиқи барномаҳои рушди бозори меҳнат бо назардошти талаботи муҳоҷирони минтақа ва имкониятҳои шуғли онҳо.

5.Таҳия ва татбиқи барномаҳои мусоидат ба муҳоҷирони ба ватан бозгашта ҷиҳати бозсозӣ ва шуғли онҳо дар ҷойи зист.

        Натиҷаҳои бадастомада ва маърӯзаи илмии ироашуда бо иловаи дархост ва бо назардошти эродҳо дар шакли китоб нашр мегарданд, то ки барои муҳаққиқони манбаи таҳқиқотии муътамад оиди таҳқиқи масоили муҳоҷират дар миқёси ВМКБ бошад.

     7-уми феврали соли 2025 дар Институти илмҳои гуманитарии ба номи академик Б. Искандарови Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон бо иштироки олимон, муҳаққиқон ва намояндагони ниҳодҳои давлатӣ Конференсияи илмию назариявӣ таҳти унвони «ВМКБ: аз таъсисёбӣ то соҳибистиклолии Ҷумҳурии Тоҷикистон» баргузор гардид.

       Дар конференсия равандҳои таърихии ташаккули Вилояти Мухтори Куҳистони Бадахшон, таҳаввулоти иҷтимоию иқтисодӣ ва фарҳангии он аз таъсисёбӣ то даврони соҳибистиқлолӣ баррасӣ гардида, аз нуқтаи назари илмӣ таҳлил гардиданд.

Муҳтавои Конференсия ва баромадҳои илмӣ:

      Чорабинии илмӣ бо сухани ифтитоҳӣ аз ҷониби директори Институти илмҳои гуманитарӣ, доктори илмхои филологӣ Қаландариён Ҳоким Сафар оғоз гардида, дар он нақши илмҳои гуманитарӣ дар омӯзиши таърихи ташаккули ВМКБ мавриди баррасӣ қарор гирифт.

      Сипас, Муовини Раиси ВМКБ муҳтарам Абдулназарзода Абдулназар Абдулқодир аҳамияти стратегӣ ва илмии омӯзиши таърихи ВМКБ ва рушди устувори онро дар маърузаи илмӣ таҳти унвони «Нигоҳи ҷаҳониён ба арзишҳои Бадахшон мероси фарҳангӣ ва нақши он дар тамаддуни ҷаҳонӣ» ба иштирокчиён ироа намуд.

      Дар ҷараёни Конференсия олимони шинохта:

д.и.филол. Охонниёзов В.Д. бо маърузаи илмӣ: «Инъикоси арзишҳои миллӣ ва маҳаллӣ дар адабиёти замони соҳибистиқлолии Тоҷикистон: намунаи Бадахшон»;

н.и.т. Шоинбеков А.А. «Заминаҳои таърихии таъсисёбии ВМКБ: омилҳои сиёсӣ ва иҷтимоӣ»;

н.и.т. Абдураҳмонов З.В. «Нақши Шириншоҳ Шоҳтемур дар ташаккули ҳувияти миллии мардуми Бадахшон ва рушди маориф»;

н.и.т. Шоинбеков Ф.Н. «Омӯзиши археологии шаҳраки Карон ва нақши он дар бозшиносии таърихи ВМКБ»;

Раматшоев Д.А. «Рушди муассисаҳои олии илмӣ-таълимии ВМКБ дар даврони Истиқлол: таҳлил ва дурнамо»;

Амонбеков С. «Истифодаи иқтидорҳои сайёҳии ВМКБ дар раванди рушди иқтисодиёти минтақавӣ» тариқи маҷозиву ҳузурӣ баромад намуданд.

Тавсияҳо ва дурнамо:

      Дар фарҷоми Конференсия аз ҷониби маърузачиён ва иштирокчиёни Конференсия тавсияҳои зерин пешниҳод гардиданд:

     Таҳкими ҳамкориҳои илмӣ байни пажуҳишгоҳҳои миллӣ ва байналмилалӣ ҷиҳати омузиши аниқи таърих, фарҳанг ва ҷомеашиносии ВМКБ.

     Дастгирии таҳқиқоти бостоншиносӣ ва таърихӣ, бахусус омӯзиши шаҳраки Карон ва дигар ёдгориҳои таърихии ВМКБ.

    Истифодаи иқтидорҳои сайёҳӣ ва рушди устувори иқтисодиёти ВМКБ бо такя ба мероси таърихӣ ва табиати нотакрори минтақа.

Баёнияи мухтасар:

     Конференсияи мазкур на танҳо саҳмгузорӣ дар таҳқиқоти илмӣ, балки иқдоми муҳиме дар шинохти амиқи таърихи ташаккули ВМКБ ва нақши он дар рушди давлати миллӣ ба ҳисоб меравад.

     Натиҷаҳои бадастомада ва маърӯзаҳои илмии ироашуда дар шакли мақолаҳои илмӣ дар маҷаллаҳои илмии ватанӣ ва хориҷӣ нашр мегарданд, то ки барои муҳаққиқони оянда манбаи таҳқиқотии муътамад бошанд.

     29-уми ноябри соли 2024 дар толори Институти илмҳои гуманитарии ба номи академик Б. Искандарови АМИТ конференсияи илмӣ-назариявӣ таҳти унвони «Рушди иҷтимоию иқтисодии ВМКБ: мушкилот, тамоюлҳо ва дурнамо» баргузор гардид.

     Дар оғози чорабинӣ муовини директор оид ба илм ва таълим, номзади илми филология Некушоева Ш.С. бо сухани ифтитоҳӣ баромад намуда, аҳамияти баргузории чунин чорабиниҳои илмиро дар рушди таҳқиқот ва омӯзиши масоили иҷтимоию иқтисодии минтақа таъкид намуданд.

     Дар ҷараёни конференсия олимону тадқиқотчиёни ҷавон бо маърӯзаҳои ҷолиб ва таҳқиқотҳои худ баромад карданд. Барнома чунин ранг гирифт:

     Мирзоева Мижгона, PhD, докторанти курси 3-юми ихтисоси “Иқтисодиёт ва идоракунии хоҷагии халқ”, дар мавзуи «Ребрендинг барои бизнеси хурд: қадаме ба сӯи муваффақият».

Таҳқиқоти Мирзоева роҳҳои инноватсионии рушд ва устувории бизнеси хурдро нишон дод, ки дар шароити муосир барои соҳибкорони ВМКБ хеле муҳим мебошанд.

     Ҷумахонов Гулша, PhD, докторанти курси 2-юм, дар мавзуи «Механизмҳои иҷтимоӣ-иқтисодии мутобиқшавӣ ба тағйирёбии иқлим (дар мисоли иқтисодиёти ВМКБ)».

Ҷумахонов диққати иштирокчиёнро ба таъсири тағйирёбии иқлим ба иқтисодиёти минтақа ва зарурати рушди механизмҳои устувори мутобиқшавӣ ҷалб намуд.

     Имомёрбекова Гулшан, PhD, докторанти курси 2-юм, дар мавзуи «Муҳоҷирати занон ва таъсири он ба раванди демографии ВМКБ».

Имомёрбекова равандҳои демографиро таҳлил намуда, муҳоҷирати занонро ҳамчун як омили таъсиррасон ба вазъи иҷтимоии минтақа арзёбӣ намуд.

     Худобахшов Мубориз, магистранти курси 1-ум, дар мавзуи «Нақши НБО Роғун дар рушди иқтисод ва истиқлолияти энергетикии Тоҷикистон».

Худобахшов оид ба аҳамияти лоиҳаи НБО Роғун дар пешбурди иқтисоди миллӣ ва таъмин намудани истиқлолияти энергетикӣ сухан гуфт.

     Дар анҷом натиҷагирии кори конференсия аз ҷониби ташкилкунандагон пешниҳод гардид.

Чорабинии мазкур на танҳо як платформа барои мубодилаи донишҳо ва идеяҳо гардид, балки аҳамияти илмиро дар омӯзиши масъалаҳои рӯзмарраи минтақаи Бадахшон бозгӯ кард. Мо ба ҳамаи иштирокчиён ва маърӯзачиён барои саҳми арзандаи онҳо изҳори сипос баён мекунем.

     Илм – пояи рушди миллат!