ПАЁМИ СОЗАНДАГӢ ВА БУНЁДКОРӢ

  ПАЁМИ  СОЗАНДАГӢ ВА БУНЁДКОРӢ

 

 

Назрӣ Офаридаев, доктори илмҳои филологӣ, сарходими   илмии  шуъбаи  помиршиносии Институти илмҳои   гуманитарии ба номи Б. Искандарови АМИТ, профессори кафедраи забони тоҷикии Донишгоҳи давлатии Хоруғ ба номи М. Назаршоев

 

 

        Паёми  Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон  муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба Маҷлиси Олӣ як навиди фараҳбахши созандагию бунёдкриҳои азим  мебошад. Кафкӯбиҳои бардавом ва  изҳороти ҷонибдориҳои ширкаткунандагони ин ҷаласаи бошукуҳ  рамзи  аз тарафи мардуми Тоҷикистон ҷонибдорӣ намудани  сиёсати мардумпарварона, фарҳангпарварона,  маорифпарварона ва башардӯстонаи давлати  Тоҷикистонро таҳти сарварии Пешвои Миллат  маҳсуб меёбад.  Бархе расонаҳои иттилоотии хориҷӣ (Радиои Озодӣ)   ҷонибдории вакилони ширкаткунанда дар Паёмро тавре ғаразолуд инъикос намуда, то андозае  мехоҳанд  суботу якпорчагии ҷомеаи тоҷикро  таҳти шубҳа қарор диҳанд. Мардуми Тоҷикистон  бартарии сиёсати  мустақилона ва ҷавобгӯ  ба манфиати  халқ будани  Презеденти маҳбуби кишварро  якдилона  ҷонибдорӣ менамоянд, зеро ҳар як фарди солимфикри ҷомеаи тоҷик ба қадри Истиқлолу Озодӣ мерасад ва ба хизматҳои  Пешвои миллат арҷгузорӣ менамояд.

       Таҳлили амиқи Паёмҳои ҳарсолаи Пешвои муаззами миллат аз он гувоҳӣ медиҳад, ки  мамалакат  сол то сол дар арсаҳои гуногуни иқтисодӣ ва иҷтимоӣ ба пешравиҳои қобили қабул ноил мегардад. Дар доираи ҳадафҳои  стратегии рушди кишвар барномаҳои азиме амалӣ гардиданд, ки пешрафти мамлакаро таъмин намудаанд.

   Дар низоми молиявӣ ва бонкдории мамлакат  суботу устувории комил  дида мешавад, ки новобаста ба вазъи тезутунди байналхалқӣ, таҳримҳои мухталифи иқтисодӣ, низоъҳои мусаллаҳона, мубориза барои тақсисми захоири табиӣ, рақобати оштинопазири арзҳои мамолики пешрафта арзи миллии Тоҷикистон – сомонӣ устувории нисбии худро нишон медиҳад. Нақши соҳибкорӣ дар рушди иқтисодии мамлакат торафт  амиқ гардида, дар иҷрои тарҳҳои  гуногуни омулманфиа  ширкати фаъол доранд. Маҷмуи маҳсулоти дохилӣ  солҳои охир ба андозаи 1, 5 баробар  тамоюли зиёдшавӣ дорад.   Даромади пулии аҳолӣ сол то сол зиёд  гардида, афзоиши он 3,3 баробарро  ташкил медиҳад. Сатҳи камбизотӣ ба 21,2 фоиз коҳиш ёфт. Солҳои охир  3 ҳазор корхонаҳои саноатӣ бо 54000 ҷойи кор таъсис ёфтаанд, ки ба  коҳиши муҳоҷират ва беҳбуди некуаҳволии сокинони мамлакат  мусоидат менамоянд.

     Тибқи  ҳадафҳои стратегии   рушди кишвар  барномаҳои бузурги соҳаҳои  гуногун амалӣ мегарданд. Мардуми Тоҷикистон дар  пиёда  сохтани  аҳдофи стратегии рушд:  дастёбӣ ба истиқлолияти энергетикӣ,  баромадан аз бунбасти коммуникатсионӣ,  таъмини амнияти озуқаворӣ,  саноатикунонӣ   ба дастовардҳои азим  ноил гардид.

       Маълум аст, ки энергетика яке аз соҳаҳои муҳимми рушди иҷтисоди ҷаҳонӣ маҳсуб меёбад. Захираҳои энергитикӣ муҳаррики асосии иқтисоди  ҳар як мамлакат мебошад. Бархе аз кишварҳои дунё ба буҳрони энергетикӣ  дучор шудаанд ва дар ҷустуҷӯйи  захираҳои таҷдидшавандаи  энергия мебошанд. Қувваи барқе, ки  аз манбаъҳои ҳароратӣ истеҳсол мешавад, ҷойи худро ба  неругоҳҳои атомӣ ва бодию офтобӣ медиҳад. Илова бар ин, саддамаҳои гуногун дар неругоҳҳои атомӣ  дар сатҳи ҷаҳон нигарониро ба вуҷуд овардааст. Аз ин рӯ, Тоҷикистон низ чун кишвари дар ҳоли рушд дар ҳоли таҳкими низоми энергитикии худӣ мебошад ва самарнок истифода намудани захоири обии Тоҷикистон барои рушди соҳа аз ҷумла, тавлиди “энергияи сабз” аз масоили муҳим ва аввалиндараҷа мебошанд ва дар ин самт тадбирҳои зиёде андешида  мешаванд.  Аз ҷумла, дар Паём таъкид карда шудааст, ки  барои таъмиру таҷдиди низоми энергетикии кишвар  86,7 миллиард сомонӣ равона карда мешавад. Неругоҳҳои мавҷуда  ба таъмиру таҷдид ниёз доранд, зеро аз замони  ба баҳрабардори доданашон аз 50 то 70 сол гузаштааст. Дар натиҷаи таъмиру таҷдид дар асоси технологияи нав иқтидору  тавоноии ин неругоҳҳо  зиёд гардида, боз солҳои  зиёд метавонанд  барқи аз ҷиҳати экологӣ тозаро  тавлид мекунанд.

    Сохтмони иншооти бузурги аср- НБО-и Роғун идома дошта, соли 2025  агрегати сеюми ин нерӯгоҳ ба истифода дода мешавад. Дар ноҳияи Роштқалъаи ВМБК сохтмони неругоҳи обии Себзор идома дошта, соли 2025 ба истифода додани он дар назар дошта шудааст. Илова бар ин бунёди неругоҳҳои барқи обии  Шӯроб,  Санообод ва Чарсем  дар оянда  оғоз хоҳад ёфт. Бунёди  неругоҳҳои офтобиӣ низ дар оянда  идома  пайдо мекунад, зеро Тоҷикистон барои сохтмони чунин нерӯгоҳҳо имконият дорад.

     Самти дигари стратегии рушди мамлакат сохтмони роҳҳо мебошад. Дар замони соҳибистиқлолии кишвар  аз бунбасти коммуникатсионӣ  раҳо сохтани мамлакат яке аз барномаҳои стратегӣ эълон гардида буд ва дар ин самт барномаҳои бузурге  иҷро шуданд. Дар Паёми имсола сохтмону аз навсозии роҳҳои сатҳи байналмилалӣ ва роҳҳои маҳаллӣ аз вазифаҳои муҳим арзёбӣ гардида, вазифаҳои стратегии ин самт  муайян гардиданд. Аз ҷумла, таъкид гардид, ки сохтмону аз навсозии роҳи  Қалъаи Хумб – Ванҷ- даромадгоҳи ноҳияи Рӯшон  идома дошта, дар солҳои наздик ба истифода дода мешавад. Сохтмони пули замонавӣ дар шаҳри Хоруғ идома дошта, ба итмом расондани он шиддати ҳаракати нақлиёт ва танбашавии онро дар шаҳр кам мекунад. Дар яке аз қитъаҳои роҳи байналмилалии Душанбе –Кулма – Барсем  сохтмони  долонҳои зидитармавӣ  идома дорад. Барои бунёду азнавсозии қитъаҳои   Рушон – Варшез ва Варшез – Кулмаи шоҳроҳи байналмилалии Тоҷикистон – Чин лоиҳакашӣ ва корҳои омодагӣ рафта истодааст. Аз ҷумла,  дар тули 5-6 соли охир бояд ин барномаҳои азим ба иҷро расанд ва Тоҷикистон ба кишвари транзитӣ табдил ёбад, ки чунин самтҳоро дар бар хоҳад гирифт: Чин-Тоҷикистон- Афғонистон,  Чин – Тоҷикистон – Узбекистон – Туркманистон – Эрон – Туркия –Аврупо, Тоҷикистон – Чин – Покистон.

      Ёдовар намудан ба марид аст, ки  дар Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон таҷдиду барқарорсозии роҳи мошингарди Қалъаихумб – Ванҷ – сарҳади ноҳияи Рӯшон (93 километр) бо сохтмони ду нақб бо дарозии 5,2 километр ба маблағи 2,2 миллиард сомонӣ, сохтмони ду пул бо дарозии 283 метр аз болои дарёҳои Ғунд ва Шорфдара, 4,5 километр роҳ ва долонҳои зидди тарма (550 метр) ба маблағи 342 миллион сомонӣ солҳои наздик  ба итмом  мерасанд..

             Дар Паёми имсолаи  Пешвои муаззами миллат   масъалаҳои  глобалии тағйироти иқлим ва вазъи экологии кишвар матраҳ гардиданд, ки  мушкилоти ҷаҳонӣ мебошад.  Бояд ёдовар шуд, ки Тоҷикистон яке аз кишварҳое  мебошад,  ки масъалаи  мазкурро дар сатҳи ҷаҳонӣ матраҳ сохта, пешниҳодҳои созандаро дар ин маврид манзур намудааст. Мсъалаи ҳифзи пиряхҳо,  эълон гардидани рӯзи байналмилии ҳифзи пиряхҳо, доир намудани конференсияи байналмилалӣ оид ба ҳифзи пиряхҳо дар Душанбе  аз ҷумлаи  муҳимтарин пешниҳодҳои  Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон мебошад.

        Суханони ҳакимонаи Пешвои миллат дар ин маврид омӯзанда ва дархӯри зиндагии шоиста ва муҳайё амудани шароити беҳтар ва мусоиди зист барои   мардуми Тоҷикистон мебошанд: “Бо дарназардошти тағйирёбии иқлим ва бо мақсади беҳтар кардани вазъи экологии кишвар, инчунин, муҳайё намудани шароити ҳарчи беҳтар ва мусоиди зист барои аҳолӣ ба Ҳукумати мамлакат, Кумитаи ҳифзи муҳити зист ва тамоми сохтору мақомоти давлатӣ супориш дода мешавад, ки барномаи мушаххаси давлатӣ оид ба кабудизоркунии кишварро барои давраи то соли 2040 қабул ва амалӣ намоянд.Таъмин намудани зиндагии осудаву босаодати наслҳои ояндаи халқамон моро водор месозад, ки ба ин масъала ҷиддӣ муносибат намоем.Яъне мо бояд барои наслҳои оянда ниҳол шинонем, боғ бунёд намоем, Ватанамонро пешрафта гардонем ва чунонки доим таъкид менамоям, ба фарзандону набераҳоямон як мулки обод мерос гузорем....   “Бинобар ин, аҳли башар, аз ҷумла мо маҷбур ҳастем, ки барои ислоҳи вазъи ногувори муҳити зист ва пешгирӣ кардани харобшавии минбаъдаи он, дар навбати аввал, бо роҳи ҷиддан кам кардани партови газҳои гулхонаӣ, ниҳолшинониву кабудизоркунӣ ва истифодаи оқилонаи захираҳои об, яъне ба хотири наҷоти табиат ва инсоният тадбирҳои бетаъхир ва муассир андешад”.

       Паёми имсолаи  Пешвои миллат  масъалаҳои дар бар гирифтааст, ки инсонмеҳвар ва башардустона   буда, оид ба  рушди сармояи инсонӣ  вазифаҳои  калидиро ба миён гузоштааст Махсусан,  беҳбуд бахшидани фаъолияти  соҳаҳои иҷтимоӣ,  маорифу тандурустӣ ва илму муассисоти илмӣ  дар марҳалаи имрӯза аз ҳар вақта дида саъю талоши зиёдро талаб мекунад, зеро рушди илму маориф  омили муҳимтарини  рушду суботи давлат ва фардои  неки ҷомеа  маҳсуб меёбад. Раҳнамоии  Пешвои муаззами миллат дар ин маврид аз кормандони илму маориф тақозо дорад, ки  баҳри  дар амал татбиқ намудани  ҳидоятҳои Паёми имсола тамоми саъю кӯшиши хастанопазирро ба харҷ диҳанд. Давлат барои рушди илм  дар оянда низ  тадбирҳои мушахассро амалӣ месозад: “Дастгирии таҳқиқоти илмӣ тавассути боло бурдани меъёри маблағгузории он, таъсиси марказҳои муосири илмӣ, озмоишгоҳҳо ва ба роҳ мондани ҳамкории муассисаҳои илмӣ бо истеҳсолот дар давраи минбаъда муҳим арзёбӣ мегардад.Дар робита ба ин, ба Ҳукумати мамлакат, аз ҷумла вазоратҳои маориф ва илм, тандурустӣ ва ҳифзи иҷтимоии аҳолӣ, рушди иқтисод ва савдо, молия ва Академияи миллии илмҳо супориш дода мешавад, ки ҷиҳати маблағгузорӣ, тақвият ва истифодаи самараноки сармояи инсонӣ тадбирҳои муассирро роҳандозӣ намоянд”.

           Маориф  яке аз масъалаҳои  калидии  сиёсати дохилии  ҳар як мамлакат  мебошад. Маориф неруи  қувватдиҳандаи  рушди мамлакат  мебошад. Бояд  бо сароҳати комил  иброз намоем, ки  давлати Тоҷикистон таҳти сарварии   Пешвои миллат сиёсати маорифпарвариро дар шароити нави таърихию иҷтимоӣ  дар амал ҷорӣ мекунад. Дар шароити имрӯза доираҳои муайяни дохилию хориҷӣ  дар талоши онанд, ки  тафаккури муосири илмиро бо тафаккуру ҷаҳонбинии динӣ иваз намоянд. Дар шароити мавҷуда  моро зарур аст, ки маорифи дунявиро тақвият диҳем, ҷанбаҳои маорифи миллиро густариш диҳем ва насли созандаю бунёдкорро бо  ҷаҳонбинии муосир ва малакаи  мудирияти равандҳои иҷтимоӣ ва технологӣ  тарбия намоем. Аз ин рӯ  дар Паём мушкилоти соҳаи маориф  дар марҳилаи ҳозира таҳлил шуда, вазифаҳои мушаххас муайян гардидаанд ва иҷрои мувафақонаи  ин вазифаҳо дар оянда  ба пешрафти маориф мусодат мекунанд. Тавре аз Паёми Пешвои миллат  маълум мешавад, ки  теъдоди шогирдони батаҳсилфарогирифта сол то сол зиёд мешавад: “Соли 2017 низоми маорифи кишвар 2,1 миллион нафарро ба таҳсил фаро гирифта бошад, пас дар соли 2023 ин нишондиҳанда ба 2,6 миллион нафар расидааст.Тибқи дурнамо ин шумора то соли 2025 ба 2,7 миллион нафар мерасад”

         Табиист, ки бунёди муассисаҳои таълимии  нав дар мамлакат бо суръат идома дорад. Дар тамоми манотиқи мамлакат  ҳар сол мактабҳо, гимназияҳо, литсейҳои  нав ба истифода дода  мешаванд. Пойгоҳи моддӣ-техникии муассисаҳои таълимӣ сол то сол таҳким меёбад. Раванди бунёди мактабҳои нави замонавиро метавон дар мисоли   ВМБК мушоҳида намуд. Солҳои охир дар ноҳияҳои Дарвоз, Ванҷ, Рӯшон, шаҳри Хоруғ  муассисаҳои таҳсилотии типҳои гуногун бунёд гардидиданд, ки шароити муосири таҳсил ва пойгоҳи моддӣ -техникии ба талабот ҷавобгӯ доранд. Дар ноҳияҳои Ишкошим ва Роштқалъа низ сохтмони мактабҳои нав идома дорад. Солҳои охир 200 муассисаи таълимии нав ва биноҳои иловагӣ барои беш аз 85 ҳазор хонанда сохта, ба истифода дода шудааст, вале тибқи  нишондоди Паём ин ҳоло ҳам кам аст, ҳанӯз  барои73 ҳазор хонанда  ҷойи нишаст намерасад.

          Ҳаҷми  маблағгузории соҳаи маориф  сол то сол  зиёд гардида,  Тоҷикистон дар  дар ин самт дар байни кишварҳои дунё мақоми намоёнро касб кардааст, ки заминаро дар самти рушди маорифи миллӣ  муҳайё  месозад.  Вале бо тақозои замони имрӯза, рушди воситаҳои гуногуни технологӣ, шароити зудтағйирёбанда  низоми маориф бояд таҳким ёфта,  ба талаботи рузафзуни ҷомеа  мутобиқ гардад. Низоми маориф бидуни кадрҳои баландихтисос  рушд  ёфта  наметавонад. Дар  муассисаҳои таҳсилоти ҳамагонӣ  таълиму тарбияи шогирдон ба заҳмати хастанопазири  омӯзгорон, маҳорату малака ва дониши онҳо вобастагии қавӣ дорад. Агар шогирдони хуб  баъди хатми мактаб ба  муассисаҳои олии касбӣ  дохил шаванд, аз онҳо мутахассисони хуб дар соҳаҳои гуногун ба воя мерасанд. Дар чунин шароит омода кардани кадрҳои баландихтисоси омӯзгорӣ, боз ҳам баланд бардоштани сифати таълим, эътибори ҷиддӣ додан ба омӯзиши забонҳои хориҷӣ дар тамоми зинаҳои таҳсилот, илмҳои дақиқ, риёзӣ ва табиӣ вазифаи муҳимтарини роҳбарону масъулини соҳа ва аҳли маориф мебошад.

  Аз тарафи дигар таълиму тарбияи донишҷӯён ба  фаъолияти пурсамари омӯзгорони муассисаҳои таҳсилоти олӣ  вобастагӣ доранд. Аз ин рӯ, барои  такмили омода намудани кадрҳои илмию омӯзгории   муасисаҳои таҳсилоти олии касбӣ низ тадбирҳои муайянеро бояд амалӣ намуд.  Вазифаҳои дар ин самт гузошташуда  моро водор мекунад, ки дар иҷрои чунин вазифаҳо саъю талоши хастанопазирро ба харҷ  диҳем: “Дар ин раванд,қайд гардидааст дар  Паём, вазоратҳои маориф ва илм, меҳнат, муҳоҷират ва шуғли аҳолӣ, Кумита оид ба таҳсилоти ибтидоӣ ва миёнаи касбӣ ҷиҳати таҳкими заминаи моддиву техникии муассисаҳои таҳсилоти ибтидоӣ ва миёнаи касбӣ, ҳамкории фаъол бо корхонаҳои истеҳсолӣ ва омода кардани кадрҳои баландихтисоси техникиву муҳандисӣ чораҷӯйӣ намоянд. Вазорати маориф ва илм, Комиссияи олии аттестатсионӣ, Агентии назорат дар соҳаи маориф ва илм, Академияи миллии илмҳо ва академияҳои соҳавӣ, ҳамчунин, вазифадор карда мешаванд, ки барои ба сатҳи сифатан нав бардоштани фаъолияти муассисаҳои таҳсилоти олии касбӣ тадбирҳои зарурӣ андешанд”

      Бояд ёдовар шуд, ки  илм шакли шуури ҷамъиятӣ буда, омили муҳимми пешрафти ҷомеа мебошад.  Ҷумҳурии  Тоҷикистон  дар шароити  имрӯзаи ҷаҳонишавӣ  барои  рушду тавсиаи  донишҳои илмӣ  тадбирҳои гуногун меандешад. Рушди илм ба тавсеаи тафаккур ва ҷаҳонбинии  аҳли ҷомеа мусоидат мекунад. Ба шаклгирӣ ва матраҳсозии сиёсати давлат дар арсаи дохилӣ ва байналмилалӣ    илм  таъсири назаррас мерасонад. Дар баробари ин илм дар тақвияти ҷаҳонбинии сиёсии мардум низ нақши  муайян метавонад дошта бошад ва  заковати сиёсии мардумро  низ  инкишоф медиҳад.  Рушди ҷаҳонбинии илмӣ ба таҳкими низоми дунявии  давалат мусоидат мекунад ва қишри муайяни  ҷомеаро аз банди  таассубу ҷаҳолат метавонад  раҳо созад. Ба ҷуз аз ин,   илм  сарчашмаи ихтирооти нав мебошад. Илми тоҷик низ  бояд ихтирокоронро  тарбия намояд. Дар ин бора дар Паём  вазифагузорӣ шудааст, ки мо бояд олимони ихтироъкорро тарбия намоем.Пешвои  муаззами миллат  дар замина мисоле оварданд, ки аз растаниҳои доругии дар ҳудуди кишвар мавҷуд буда метавон  чандин навъи доруро  тайёр намуд, вале ин захираи муҳими табиӣ аз кишвар баромада, дар кишварҳои хориҷӣ аз он дору омода намуда, ба мо  мефурӯшанд.

          Дар чунин шароит омода кардани кадрҳои баландихтисоси омӯзгорӣ, боз ҳам баланд бардоштани сифати таълим, эътибори ҷиддӣ додан ба омӯзиши забонҳои хориҷӣ дар тамоми зинаҳои таҳсилот, илмҳои дақиқ, риёзӣ ва табиӣ вазифаи муҳимтарини роҳбарону масъулини соҳа ва аҳли маориф мебошад.

        Яке аз масоили  муҳимми  иҷтимоӣ  бо ҷойи кор  таъмин намудани  аҳолии дорои қобилияти меҳнат  мебошад. Дар ин маврид вазифа гузошта шудааст, ки ҷиҳати  қонеъ гардондани  талаботи аҳолӣ  ба шуғл  зарур аст, ки  дар соҳаҳои иқтисоди кишвар  ҳар сол зиёда аз 100 ҳазор  ҷойҳои нави корӣ таъсис дода шавад. Андешидани тадбирҳои мушаххас доир ба омӯзонидани касбҳои коргарӣ, саросар соҳибкасб гардонидани аҳолии мамлакат ва ҳарчи бештар дар дохили кишвар бо ҷойи кори доимӣ таъмин намудани шаҳрвандон низ вазифаи аввалиндараҷаи Ҳукумати мамлакат мебошад.

     Рушди захираи инсонӣ  ва  ҳифзи иҷтимоии аҳолӣ  низ аз вазифаҳои афзалиятноки сиёсати дохилии давлат ба шумор рафта, далелҳо дар Паём  овардашуда аз он шаҳодат медиҳад,  ки  шумораи аҳолии мамлакат ду баробар зиёд шуда, аз 5,3 миллион нафари соли 1991 то ба 10 миллион  дар соли 2023 расид, афзоиши табиии аҳолӣ аз ҳисоби зиёд шудани таваллуд ва паст гардидани фавт дар замони соҳибистиқлолӣ хар сол ба ҳисоби миёна 2,1 фоизро ташкил медиҳад, дарозумрии миёнаи аҳолӣ аз 70 сол ба 76,3 сол расидааст. Нишондиҳандаҳои мазкур далели равшану возеҳи беҳтар гардидани сатҳу сифати зиндагии мардуми кишвар мебошанд.

Бо мақсади боз ҳам баланд бардоштани сатҳи некуаҳволии сокинони малакат ва  тақвият бахшидани ҳифзи иҷтимоии аҳолӣ  чунин тадбирҳо амалӣ мегарданд:

- аз 1-уми июли соли 2024 нафақаҳои суғуртавӣ, меҳнатӣ ва иҷтимоӣ, инчунин, иловапулӣ ба онҳо дар ҳаҷми 30 фоиз аз андозаи муқарраршудаашон индексатсия, яъне зиёд карда шаванд;

– аз 1-уми июли соли 2024 маоши вазифавии кормандони мақомоти ҳокимият ва идоракунии давлатӣ, муассисаҳои маориф, илм, фарҳанг, варзиш, тандурустӣ, муассисаҳои соҳаи ҳифзи иҷтимоӣ, дигар ташкилотҳои соҳаи ҳифзи иҷтимоӣ ва буҷетӣ, инчунин, стипендияҳо 40 фоиз зиёд карда шаванд;

– инчунин, аз 1-уми январи соли 2024 музди меҳнати амалкунандаи хизматчиёни ҳарбӣ, кормандони мақомоти ҳифзи ҳуқуқ ва дигар кормандони ин мақомот 40 фоиз зиёд карда шавад;

   - аз 1-уми июли соли 2024 ҳадди ақалли музди меҳнат барои тамоми соҳаҳои иқтисодиву иҷтимоии кишвар ба андозаи 800 сомонӣ дар як моҳ муқаррар карда шавад.

       Дар Паём масъалаҳои  муҳимми  иҷтимоӣ – нақши занону духтарон дар ҷомеа мавриди таҳлил қарор гирифтааст. Занони   тоҷик  имрӯз  қишри фаъоли ҷомеа буда, дар баробари мардон дар вазифаҳои баланди давлатӣ  ифои вазифа менамоянд. Сиёсати хирадмандонаи Пешвои миллат имконият дод, ки чандин ҳуҷҷати муҳимми давлатӣ қабул гардидаанд ва ба тақвияти ҳуқуқу озодиҳои занон, балки ба баланд бардоштани саҳми занон дар рушди давлат, дар инкишофи соҳаҳои гуногуни иқтисодӣ  мусоидат намуданд. Дар тарбия ва таълими ҷавондухтарон, махсусан  ҷудо намудани квотаи президентӣ  барои духтарони деҳот барои таҳсил дар муассисаҳои таҳсилоти  олии касбӣ  нақши назаррас бозид. Ба ибораи дигар, занони тоҷик дар таҳкими истиқлолият, бунёди давлати милии дунявӣ, ҳуқуқбунёд ва иҷтимоӣ  дар баробари мардон саҳми бузург гузоштаанд.

         Қишри бузурги ҷомеаи моро ҷавонон ташкил медиҳанд. Дар Паёми имсола Пешвои миллат зикр карданд, ки Тоҷикистон давлати ҷавон мебошад ва синни миёнаи сокинони мамлакат ба  24 сол мерасад. Сиёсати давлатии ҷавонон ба шароити мусоид фароҳам овардан барои таҳсилу   фаъолияти  ин қишри осебпазири ҷомеа  нигаронда шудааст. Бо ин мақсад дар мамлакт садҳо  иншоотҳои варзишӣ, муассисаҳои таълимӣ маҳз барои ҷавонон бунёд гардидаанд.Ҳазорҳо ҷавони кишвар дар мамолики хориҷӣ таҳсил мекунанд, ки ба  дараҷаи донишу ҷаҳонбинии  созандагони ояндаи Ватан мусоидат мекунад. Дар авзои ноороми ҷаҳони имрӯза доираҳои иртиҷоӣ аз  нерӯи  ҷавонон истифода мебаранд Дар чунин шароит зарур аст, ки ҷавонон дар рӯҳияи худшиносии миллӣ, ватанпарастӣ ва  афкори солими созанда тарбия шаванд, то  ба гуруҳҳои экстримистию террористӣ  шомил нашаванд. Дар Паёми имсола низ   мушкилоти ҷавонон  таҳти  таваҷҷуҳи зиёд  қарор гирифтааст ва  дар ин самт вазифаҳои муайян гузошта шудаанд.

 

 Ҷумҳурии Тоҷикистон тибқи Конститутсия  давлати  ҳуқуқбунёд мебошад. Танзими ҳуқуқии ҷомеа  ба рушди устувор ва босуръати   кишвар  мусоидат мекунад. Такмили дониши ҳуқуқии аҳолӣ, аз як тараф равандҳои  қонунвайронкуниро  боз медорад, аз тарафи дигар,  ҳифзи ҳуқуқу  озодиҳои шаҳрвандонро таъмин менамояд. Ин дар навбати худ такмили қонуқгузориро талаб карда, мутобиқ намудани  қонунҳоро ба равандҳои иҷтимоӣ  тақозо дорад. Дар раванди  бунёди ҷомеаи пешрафта ва адолатпарвар масъалаи ташаккули маърифати ҳуқуқии шаҳрвандон нақши калидӣ дорад.

 Қабул гардидани  Коститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон бо роҳи раъйпурсии умумӣ омили муҳимми таҳкими пояҳои истиқлоли давлатӣ ба ҳисоб меравад. Конститутсия  барои рушди ояндаи давлат, устувор намудани пояҳои давлати миллӣ заминаи мусоид фароҳам  оварда равандҳои  муносибатҳои иқтисодӣ ва иҷтимоиро танзим намуда ,  обрую нуфузи  байналмилалии  Ҷумҳурии Тоҷикистонро  тақвият бахшид. Имсол ба қабули Қонуни асосии давлат  30 – сол пур мешавад. Бинобар ин соли 2024  “Соли маърифати ҳуқуқӣ”  эълон гардид, ки ба таҳкими ҳуқуқбунёдии давлат, такмили донишу маърифати ҳуқуқии  сокинони кишвар, таъмини ҳуқуқу озодиҳои мардум, такмили суботу  муносибатҳои иҷтимоӣ  мусоидат мекунад.

Дар сиёсати  хориҷии  Тоҷикистон  сиёсати “дарҳои  кушод”  афзалият дорад. Кишвари мо бо тамоми мамлакатҳои дунё вобаста ба манфиати миллии худ  ҳамкориро  ба роҳ мемонад. Имрӯз Тоҷикистон  бо 180  мамлакати дунё робитаҳои  иқтисодию сиёсӣ дорад. Дар Паёми имсола  Пешвои миллат дар авзои мураккаби байналмилалиро  таҳлил намуда, чун роҳбари хирадманду дурандеш мавқеи Тоҷикистонро дар ҷаҳони зудтағйирёбанда муайян намуда, сиёсати хирадгароёнаи хориҷиро  чунин арзёбӣ намудаанд:  “Мураккабшавии авзои сиёсии байналмилалӣ, шиддат гирифтани вазъи геосиёсиву низомӣ, таҳдидҳои амниятӣ, буҳронҳои молиявию иқтисодӣ, инчунин, мушкилоти марбут ба тағйирёбии иқлим, норасоии ғизо ва оби ошомиданӣ дар ҷаҳону минтақа ва пайомадҳои онҳо зимни пешбурди сиёсати хориҷии Тоҷикистон моро ба андешидани тадбирҳои зарурӣ водор месозанд. Кишвари мо ба сифати авлавияти сиёсати хориҷии худ минбаъд низ ба густариши муносибатҳои дӯстона ва ҳусни ҳамҷаворӣ бо давлатҳои Осиёи Марказӣ дар заминаи эҳтирому эътимоди мутақобила таваҷҷуҳи хосса зоҳир мекунад.  Дар сиёсати хориҷии Тоҷикистон таҳким ва тавсеаи муносибатҳои дуҷонибаву бисёрҷониба бо кишварҳои Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил, инчунин, дигар шарикони анъанавӣ аз минтақаҳои Осиё, Аврупо ва Амрико ҷойгоҳи хосса дорад “.

       Далелу рақамҳои дар Паёми имсола овардашуда  бори дигар аз он шаҳодат медиҳад, ки Тоҷикистон  ба  шоҳроҳи тараққиёт устувор ворид гардида, таҳти сарварии Асосгузори  сулҳу ваҳдати  миллӣ -Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон  баҳри инкишофи ҷомеаи босаодат ва  шукуфоии кишвар, таъмини зиндагии шоиста  барои шаҳрвандони мамлакат устуворона  гом  бардошта, мавқеи худро дар арсаи байналмилалӣ торафт  мустаҳкам мнеамояд. Тоҷикистон чун кишвари соҳибистиқлол, миллати  тоҷик бо таърихи бостонӣ ва фарҳанги тавоно тавонист дар тули даврони соҳибистиқлолӣ худро  дар ҷомеаи ҷаҳонӣ чун миллати  фарҳангӣ муаррифӣ созад. Пешвои ммуззами миллат бори дигар хотиррасон намудаданд, ки ҳамаи пешравиҳо  маҳз бо заҳмати содиқонаву софдилона ва азму талоши ватандӯстонаи мардуми шарифи кишвар ва дастгирии сиёсати пешгирифтаи  давлату ҳукумат ба даст омадаанд.

 

Муфассал ...

ЭҲЁИ ҲУНАРҲОИ МАРДУМӢ ДАР ПЁМИ НАВБАТИИ ПРЕЗИДЕНТИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

ЭҲЁИ ҲУНАРҲОИ МАРДУМӢ ДАР ПЁМИ НАВБАТИИ ПРЕЗИДЕНТИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

 

Чун ҳамасола 24. 12. 2023 Паёми навбатии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Ҷаноби Олӣ, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон хеле хотирмон ироа гардид. Агар ба ҳар як нуқтаи ин паём назар андозем, ба хубӣ дарк хоҳем кард, ки ҳар яки онҳо баҳри созандагии кишвар, беҳбудии шароити ҳар як шаҳрванди кишвар равона гардидаанд. Қайд кардан бамаврид аст, ки дар баробари дигар соҳаҳои ҳаёти ҷомеа Сарвари кишвар баҳри рушди соҳаи саёҳӣ ва ҳунарҳои мардумӣ андешаҳои ҷолибро баён намудаанд. Ҳунарҳои мардумӣ як бахши фарҳанги маънавии миллати тоҷик буда, тавассути онҳо арзишҳои маънавӣ ва тамаддуни чандинҳазорсолаи тоҷикон дар арсаи ҷаҳонӣ муаррифӣ мегардад, зеро ки ҳунарманд аз номи насл, халқ ва миллат эҷод мекунад.

Таи солҳои охир аз ҷониби Сарвари давлат ба эҳё ва рушди ҳунарҳои мардумӣ диққати махсус равона гардида, дар натиҷа он рушду нумуъ ёфта истодааст. Ин масъала дар айни замон хеле ҷолиб ба ҳисоб меравад, зеро аз як тараф агар, ҳунарҳои бостонии мардумӣ эҳё ва рушд ёбанд ва ҳунармандон аз ҳисоби заҳматашон метавонанд зиндагиашонро беҳтар гардонанд, аз тарафи дигар эҳё ва барқарор намудани ҳунарҳои мардумӣ ин як воситаи муҳими ҷалби соҳаи саёҳӣ ба ҳисоб меравад. Аз ин ҷиҳат ҳам ин масъала пайваста зери назари Сарвари давлат қарор гирифтааст.

Дар солҳои 2018 – 2023 барои рушди соҳаи сайёҳӣ ва ҳунарҳои мардумӣ чор лоиҳаи сармоягузории давлатӣ ба маблағи 330 миллион сомонӣ амалӣ гардида, илова бар ин, ба субъектҳои соҳа аз ҷониби низоми бонкии кишвар зиёда аз 300 миллион сомонӣ қарзи имтиёзнок ҷудо карда шудааст. Дар ин давра 1450 иншооти сайёҳӣ бунёд гардида, соли 2023 шумораи сайёҳон ба як миллиону дусад ҳазор нафар расидааст. Пас аз эълон гардидани соли 2018 – соли эҳёи ҳунарҳои мардумӣ ҳунарҳои зиёди аз байнрафта аз сари нав эҳё гардида, рушд ёфтаанд. Ин ҳунарҳо аз қабили бофандагӣ, дузандагӣ, дуредгарӣ, заргарӣ ба ҳисоб мераванд. Бояд қайд кард, ки бархе аз онҳо аз қабили адрасу атласбофӣ, чакандузӣ аллакай ба Феҳристи фарҳанги моддӣ ва ғайримоддии ЮНЕСКО дохил гардидаанд ва ин боиси эътибори бештар пайдо кардани фарҳанги бостонии миллати тоҷик дар байни ҷомеаи башарӣ гардид. Аз ҷониби дигар ин пешравӣ як муваффақияти маҳсули ҳунармандон ба ҳисоб меравад. Аз ин лиҳоз Пешвои миллат пешниҳод намуданд, ки ташкили фаъолияти маҳаллу растаҳо ва гўшаҳои ҳунармандӣ дар тамоми қаламрави мамлакат, аз ҷумла дар ҳамаи мағозаву бозорҳо ба роҳ мондани фурўши маҳсулоти истеҳсоли ватанӣ, хусусан, маҳсулоту маснуоти ҳунарҳои мардумӣ ба роҳ монда шаванд.

Иқдоми дигари хеле бамаврид, ки аз ҷониби Сарвари давлат ба роҳ монда шуд, ин бо мақсади густариш бахшидани тармиму барқарорсозӣ ва ҳифзи ёдгориҳои таърихиву фарҳангӣ, инчунин, рушди сайёҳӣ дар назди Ҳукумати мамлакат сохтори алоҳида – Агентии ҳифзи мероси таърихиву фарҳангӣ таъсис дода шавад.

      

                         Қурбонхонова Н.-ходими калони илмии шуъбаи фолклор ва адабиёти ИИГ, Азорабекова Ш. – ходими илмии шуъбаи таърих ва мардумшиносии ИИГ.

 

Муфассал ...

Ҷанбаҳои иқтисодии Паёми Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ба Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон

Ҷанбаҳои иқтисодии Паёми Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон

ба Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон

 

Паёми Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ба Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон яке аз санадҳои муҳими такондиҳандаи рушду нумӯи давлат ба ҳисоб рафта, дар он ҳамаи ҷанбаҳои сиёсию иҷтимоиву иқтисодии мамлакат дар шакли таҳлили воқеӣ муҳокима гардида, зимни ироаи он аз ҷониби Президенти мамлакат ҷиҳати таъмини рушди босуръати кишвар ҳадафҳои муайян гузошта мешаванд. 

Ҳамасола Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар Паёми навбатии худ, чун анъана, барномаи рушди ҷомеа ва давлатро баҳри  беҳбудӣ бахшидан ба  самтҳои асосии ҳаёти иҷтимоӣ, иқтисодӣ, сиёсӣ ва фарҳангии мамлакат, муайян менамояд.  Ин ҳуҷҷати тақдирсоз аслан ҳисобот оид ба натиҷагирӣ аз соли сипаришуда ва дурнамо барои соли минбаъда ба мардуми мамлакат тавассути органии Олии қонунбарор буда, ифодакунандаи принсипҳои муҳими давлати соҳибистиқлол, демократӣ ва ҳуқуқбунёд ба шумор меравад. 

Мӯҳтавои асосии Паёми имсола низ ба амалӣ намудани ҳадафҳои стратегии миллӣ, яъне таъмин намудани истиқлолияти энергетикӣ, баромадан аз бунбасти коммуникатсионӣ ва табдил додани мамлакат ба кишвари транзитӣ, ҳифзи амнияти озуқаворӣ, саноатикунонии босуръати мамлакат ва дар заминаи ин зиёдтар истифода бурдани имкониятҳои соҳаи сайёҳӣ дар мамлакат, ҳифзи мероси таърихӣ, маориф, ҳифзулсиҳат, сармояи инсонӣ, таъмини амният ва волоияти қонун равона гардид.

Ба хотири расидан ба ҳадафҳои иқтисодиву иҷтимоӣ, ки дар Стратегияи миллии рушд барои давраи то соли 2030, Стратегияи рушди «иқтисоди сабз», Стратегияи рушди ҳифзи иҷтимоии аҳолӣ барои давраи то соли 2040 ва ташаббусҳои Сарвари давлат дар арсаи ҷаҳонӣ оид ба масъалаи тағйирёбии иқлим, ҳифзи пиряхҳо ба Вазорату идораҳои давлатӣ вазифаҳои мушаххас супорида шудаанд.  

Дастовардҳои иқтисодӣ дар соли гузашта мусбӣ арзёбӣ гардида, қайд шуд, ки “соли 2023 барои Тоҷикистон, бо вуҷуди мураккабшавии бесобиқаи вазъи ҷаҳони муосир, инчунин, тағйирёбии иқлим ва оқибатҳои ногувори он – хушксоливу камобие, ки солҳои охир дар минтақа идома дорад, ба шарофати заҳмати аҳлонаву содиқонаи мардуми сарбаланди кишвар боз як соли бобарор гардид.” Пешрафт ва дастоварди иқтисодии ҳар як давлатро нишондиҳандаҳои макроиқтисодӣ муайян мекунанд. Ин нишондиҳандаҳо дар Паём шаҳодати ба даст овардани натиҷаҳои мусбӣ  дар соли 2023 буда, имконияти афзун намудани онҳо дар солҳои минбаъда тариқи меҳнати аҳлона, истифодаи самараноки ҳамаи захираҳои табиӣ, инсонӣ, ки дар Тоҷикистони биҳиштосо басо зиёд истифоданашуда ниҳоят зиёд аст.

Таҳлилҳо нишон медиҳанд, ки дар соли 2023 дар ҳамаи соҳаҳои хоҷагии халқ дастовардҳои бузург ба даст омада, маҷмӯи маҳсулоти дохилии кишвар нисбат ба соли гузашта 8,3 фоиз зиёд гардид ва андози маблағии он ба беш аз 130 миллиард сомонӣ расонида шуд. Афзун гадидани қисми даромади буҷети давлатӣ  ба андозаи 102,5 фоиз нишонаи нигоҳ доштани устувории соҳаҳои иқтисодии мамлакат ба шумор мераванд.

Ба даст овардани ин нишондиҳандаҳо – ин самаранокии таваҷҷуҳи аввалиндараҷаи Ҳукумати мамлакат ба масъалаҳои пешгирӣ кардани таъсири хавфҳои эҳтимолӣ ба иқтисоди миллӣ, истифодаи самараноки иқтидорҳои мавҷуда, саноатикунонии кишвар ва амаликунонии барномаҳои миёнамуҳлат ва дарозмуддат арзёбӣ гардид, ки воқеан назаррас аст.

Таҳлилҳои ҳаматарафаи суръати рушди иқтисоди миллӣ дар ҳафт соли охир нишон медиҳанд, ки сарфи назар аз таъсири омилҳои манфӣ, аз ҷумла паҳншавии бемории сироятии КОВИД–19, оқибатҳои манфии тағйирёбии иқлим, низоъҳои тиҷоратӣ, муноқишаҳои минтақавӣ, халалдор гардидани низоми муносибатҳои байналмилалии иқтисодиву молиявӣ ва таъсири бевоситаи онҳо ба иқтисоди миллӣ ба ҳисоби миёна 7,5 фоизро ташкил дода, ҳаҷми маҷмӯи маҳсулоти дохилӣ 1,5 баробар дар ин мӯҳлати начандон тулонӣ зиёд гардид.

Нишонаи дигар рушди иқтисоди кишвар – ин дар қиёс ба солҳои гузашта зиёд шудани даромади пулии аҳолӣ ба ҳисоб рафта, аз он сифати зиндагии мардум вобастагӣ дорад. Ин нишондиҳанда 3,3 баробар афзоиш ёфта, аз 37,2 миллиард сомонии соли 2017 ба 112,7 миллиард сомонӣ дар соли 2023 афзоиш ёфтааст. Дар ин росто, музди миёнаи меҳнат беш аз 2 баробар ва андозаи нафақаи ниҳоӣ 1,9 баробар зиёд гардид.

Таваррум, ё худ беқурбшавии пул, ки яке аз маризиҳои иқтисоди ҳар як давлат ба шумор меравад, бо вуҷуди болоравии нархҳо дар бозорҳои ҷаҳонӣ, солҳои охир дар сатҳи муътадил нигоҳ дошта шуда, соли 2023-юм 3,8 фоизро ташкил намуд. Ин нишонаи таъмини суръати баланди гардиши пулли миллӣ буда, афзун гардидани ҳиссаи истеҳсолоти миллӣ ва содир намудани маҳсулоти ватанӣ ба хориҷи кишвар аст. 

Бояд қайд кард, ки ин дастовардҳои иқтисоди миллӣ мувофиқи талаботи бозори ҷаҳонӣ аз ташаккули «иқтисоди сабз», суръат бахшидани раванди рақамикунонии иқтисодиёт, инкишофи неруи инсонӣ, таъмини рақобатнокии маҳсулоти ватанӣ, тақвияти имкониятҳои содиротии мамлакат ва беҳтар гардонидани сифати хизматрасониҳои иҷтимоӣ вобастагии зич дошта, аз он шаҳодат медиҳад, ки афзалияти пешрафти иқтисоди миллӣ дар сиёсати иқтисоди миллӣ ба ин омилҳо нигаронида шудааст .

Ҳамаи тадбирҳои андешидашуда ва пиёдашудаи сиёсати иқтисодии мамлакат ба пастшавии сатҳи камбизоатӣ таъсири амиқ гузошта, ин нишондиҳанда аз 29,5 фоизи соли 2017 то 21,2 фоиз дар соли 2023 коҳиш дода шуд. Дар ду даҳсолаи охир бошад, сатҳи зиндагии аҳолии мамлакат тадриҷан беҳтар гардида, нишондиҳандаи сатҳи камбизоатӣ аз 83 фоизи соли 1999-ум то 62 банди фоизӣ дар соли 2023 паст карда шуд.

Дар баробари гузоштани вазифаҳои мушаххас ба хотири ноил шудан ба нишондиҳандаҳои мухталифи иқтисодиву иҷтимоӣ, дар раванди коҳиш додани сатҳи камбизоатӣ аз ҷониби Сарвари давлат ба Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон супориш дода шуд, ки ҷиҳати дар ҳафт соли минбаъда то ба 10 фоиз паст кардани сатҳи камбизоатӣ чораҳои мушаххасро амалӣ намояд ва ишора шуд, ки “зарур аст, ки дар соли 2024 тавассути татбиқи самараноки барномаву нақшаҳои қабулгардида суръати рушди иқтисоди миллӣ дар сатҳи на кам аз 8 фоиз таъмин карда шавад.”

 Ҳамин тариқ, Паёми навбатии Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бори дигар собит сохт, ки Тоҷикистон дар арсаи байналмилалӣ ҳамучун давлати  соҳибистиқлол ба суйи ояндаи нек боз як қадами таърихии  устувор гузошта, собит намуд, ки миллати тоҷик аз азал созандаву ободкор буд ва танҳо бо меҳнати софдилона ва ақлу иродаи нек дастовардҳои азимро метавонад ба даст оварад. Ҳамеша дар маркази сиёсати Сардори давлат беҳбудии сифати зиндагии мардум, ҳифзи ҳуқуқу озодиҳои шаҳрвандон, таъмини рушди бемайлони иқтисодию иҷтимоии мамлакат, эҳёву тақвияти фарҳангу арзишҳои миллӣ, ҳифзи манфиатҳои миллӣ, таъмини суботу амнияти мамлакат, устуворсозии ҷойгоҳи кишвар дар саҳнаи байналмилалӣ қарор гирифтаанд.

 

     

Гулша Ҷумахонов – докторанти шуъбаи тадқиқоти иқтисодиёту иҷтимоиёти Бадахшони Институти илмҳои гуманитарии ба номи академик Б. Искандарови АМИИТ, вакили маҷлиси вакилони халқи ВМКБ

 

Муфассал ...

ПОРЧАҲОИ ПАЁМИ САРВАРИ ДАВЛАТ ОИДИ ТАҲСИЛОТ

ПОРЧАҲОИ ПАЁМИ САРВАРИ ДАВЛАТ ОИДИ ТАҲСИЛОТ 

НЕКУШОЕВА Ш.С.

муовини директори Институти илмҳои гуманитарии ба номи Б. Искандарови Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон

“... авзои зудтағйирёбандаи ҷаҳони имрӯза низоми маорифи муназзам, мустаҳкам ва дар айни замон ҷавобгӯ ба талаботи рӯзафзуни ҷомеаро тақозо менамояд” (Пешвои миллат Эмомалӣ Раҳмон).

Паёми Сарвари давлат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соли сипаришуда нукоти тақдирсоз дар ҳамаи соҳаҳои давлатро дар бар гирифта, омилҳои ҳалкунандаи мушкилоту талаботи дунёи муосирро инъикос менамояд. Яке аз соҳаҳои калидии рушди давлату миллат соҳаи маорифу илм мебошад, ки дар Паёми Пешвои миллат Эмомалӣ Раҳмон ҷойгоҳи хосаеро касб кардааст ва ин нишондиҳандаи он аст, ки Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон афзалиятнокии соҳаро дар таҳким бахшидани давлату давлатдорӣ, сулҳу суботи ҷомеа, беҳбуд бахшидани сифати зиндагии шаҳрвандон эҳсос намуда, диққати мақомотҳои иҷроияи маҳаллиро ба он ҷалб намуда истодааст. 

Таҳсилот унсури муҳиме дар зиндагии ҳар як шахс аст, ки тайи он фард донишу фарҳанг касб мекунад, таомулро меомӯзад ва арзишҳои ҷомеаро мепазирад. Таҳсилот, бахусус, таҳсилоти олӣ, барои муваффақ будан дар ихтисоси худ ва расидан ба иртифооти касбӣ кумак мекунад. Таҳсилот хусусиятҳои шахсии фард, аз ҷумла интизом, ахлоқи хуб, таодул, инъитофпазирии дидгоҳҳо, кунҷковӣ, муошират ва иродаро ташакул медиҳад. Беҳуда яке аз нобиғаҳои дунёи қадим Арасту нафармудаанд, ки “ба ҳамон андозае, ки зинда аз мурда мутафовит аст, таҳсилкарда аз бесавод низ ба он дараҷа тафовут дорад”.

Яке аз гироишҳои дунёи муосир идеяи таҳсилоти давомнок мебошад ва ин бад-он маъност, ки шахс бояд дар давоми зиндагӣ ҳамавақта дониш омӯзад, то дониши нав ва дар сатҳи муносиб дошта, ҳамгом бо пешрафти технологияи замонавӣ бошад. Дар шароити зудтағйирёбандагии ҷаҳон Пешвои миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон вазифаҳои роҳбарони соҳа ва аҳли маорифро дар “... омода кардани кадрҳои баландихтисоси омӯзгорӣ, боз ҳам баланд бардоштани сифати таълим, эътибори ҷиддӣ додан ба омӯзиши забонҳои хориҷӣ дар тамоми зинаҳои таҳсилот, илмҳои дақиқ, риёзӣ ва табиӣ ...” мебинанд.

Маҳз ноогоҳӣ аз зудтағйирёбандагии ҷаҳон, рушди босуръати технологияи муосир, ҷавобгӯ набудани таҳсилоти насли наврас ва кадрҳои соҳавӣ метавонад устувории сиёсиву рушди иқтисодии давлатҳоро фарсахҳо қафо гузорад. Аз ин рӯ, дар Паёми соли сипаришуда диққати ҷиддӣ ба мустаҳкамгардонии заминаи моддиву техникии муассисаҳои таҳсилоти ибтидоӣ ва миёнаи касбӣ, ҳамкории фаъол бо корхонаҳои истеҳсолӣ ва омода кардани кадрҳои баландихтисоси техникиву муҳандисӣ равона карда шудааст. Сарвари давлат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон Вазорати маориф ва илм, Комиссияи олии аттестатсионӣ, Агентии назорат дар соҳаи маориф ва илм, Академияи миллии илмҳо ва академияҳои соҳавиро вазифадор намуданд, ки барои ба сатҳи сифатан нав бардоштани фаъолияти муассисаҳои таҳсилоти олии касбӣ тадбирҳои зарурӣ андешанд. Аз вазоратҳои маориф ва илм, меҳнат, муҳоҷират ва шуғли аҳолӣ, Академияи миллии илмҳо, дигар вазорату идораҳое, ки дар сохторашон муассисаҳои таълимӣ фаъолият мекунанд, Пешвои миллат Эмомалӣ Раҳмон ба таври ҷиддӣ талаб намудаанд, ки тавассути роҳандозии барномаҳои таълимии муосир омода кардани кадрҳои лаёқатманд ва баландихтисосро таъмин намоянд. Чун Паёми Сарвари давлат яке аз фишангҳои такондиҳандаи вазъияти соҳаҳои мухталифи давлат ба ҳисоб меравад, пас муваззаф намудани роҳбарони муассисаҳои таҳсилотӣ ва илмӣ оиди боз ҳам бештар тараққӣ додани ин ду соҳаи калидӣ ба тағйироти назаррасу рушди бемисоли онҳо дар ояндаи хеле наздик ишора мекунад.

Нақши таҳсилот дар ҷомеаи муосир беҳад муҳим аст. Аз ин гузашта, ҷаҳон ба таври мудавом бо мушкилоти глобалӣ амсоли гармишавии аномалӣ, олудагии муҳити зист, зиёдшавии аҳолии бештари давлатҳо, камбуди манобеи ғизоӣ, баланд бардоштани шароит ва сифати зиндагии иҷтимоӣ ва ғайра рӯ ба рӯ ҳаст. Бисёре аз донишмандон ва соҳибназарон мувофиқ дар онанд, ки чунин масоили мубрами дунёи муосир аз тариқи баланд бардоштани сифати таҳсилот қобили ҳал аст. Далели назарашонро онҳо дар вазифаҳои чандҷонибаи таҳсилот мебинанд, ки асоситарини онҳо инҳоянд:

- вазифаи иқтисодӣ, зеро яке аз нақшҳои низоми таҳсилоти ташкил намудани гурӯҳҳои иҷтимоие, ки дар он афрод дониши муосир ва муассир дарёфт намуда, битавонанд онро дар амал ба кор бурда, амалкарди иқтисодии кишвар ва ҷомеаи ҷаҳониро беҳбуд бахшанд;

-  вазифаи иҷтимоӣ, чун тавассути таҳсилот ва таълимот фард маҳоратҳои иҷтимоиро ба даст меоварад, ки бо дигарон дар ҷомеа таомул намояд.

- вазифаи фарҳангӣ, ки яке аз муҳимтарин нақшҳои таҳсилот дар ҷомеа ин интиқоли арзишҳои фарҳангӣ, ба воя расонидани шахсиятҳои мустақил ва соҳиби назари шахсӣ, тақвияту рушди истеъдодҳои эҷодии онҳо мебошад. 

Чун ҳадафи бузургтарини таҳсилот на касб кардани дониш, балки амал кардан бар он аст, Сарвари давлат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон аз раҳбарони соҳаҳои илм ва таҳсилот даъват бад он менамояд, ки “бояд ба масъалаҳои аз такмили ихтисос ва бозомӯзӣ гузаронидани омӯзгорон, рушди таҳсилоти иловагӣ, тақвияти мақоми омӯзгор дар ҷомеа, ҷалби бештари хонандагону омӯзгорон ба истифодаи технологияҳои иттилоотӣ, рақамикунонии соҳаи маориф, омода кардани омӯзгорон ва таҷдиди назар кардани стандартҳои касбӣ барои омӯзгорон, нозирон ва такмили муносибати босалоҳият ба таълим эътибори аввалиндараҷа зоҳир гардад”.

Бадеҳист, ки нақши таҳсилот дар ҳаёти инсон ва ҷомеа пайваста меафзояду тамоюлҳои асосии рушди он низ тағйир мепазиранд. Ин тамоюлҳо дар кишвари азизамон дар оммавӣ ва демократӣ будани таҳсилот, дар давомнокии таҳсилоту мураккбшавии он, дар хусусияти инсонпарварӣ, байналмилалӣ ва технологӣ касб кардани он инъикос мегарданд. Зеро таҳсилоти ибтидоӣ ва миёна дар Тоҷикистони маҳбубамон ҳатмӣ буда, таҳсилоти олӣ барои ҳар шахсе, ки хоҳиш ва омодагии хондан дорад, дастрас аст; давомнокии таҳсилот новобаста ба синну соли ашхос афзуда, талабот ба истеъдодҳои касбӣ зиёд шуда истодааст; таҳсилот дар кишварамон тамоюли муттамарказ шуданаш ба толибилмон касб карда, бо назардошти манфиатҳо, хусусиятҳо ва дархостҳои онҳо ба роҳ монда мешвад; системаҳои маорифи Тоҷикистон дар ҷустуҷӯи асосҳои умумӣ, таҳияи моделҳои умумии таҳсилот, таҳияи барномаҳои мубодилаи донишҷӯён ва ташаббусҳои дигар ҳастанд ва чунин раванд бар баланд доштани нақши маориф дар ҳаёти ҷамъият гувоҳӣ медиҳад; ҳар як муассисаи таҳсилотӣ, хоҳ миёна ва хоҳ олӣ, бо мурури замон раванди компютеркунонӣ ва рақамикунониро аз сар гузаронида истодааст. Инкишофи прогресси техникӣ ба раванди таҳсилот фаъолона таъсир расонида истодааст. Ин аст, ки Сарвари давлатамон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон зикр мекунад, ки Тоҷикистонамон тибқи таҳлилҳои ЮНЕСКО ва Бонки Ҷаҳонӣ ба гурӯҳи кишварҳое дохил шудааст, ки ҳаҷми маблағгузории онҳо ба соҳаи маориф аз ҳисоби буҷети давлат зиёд мебошад.

Чун агар интелекти инсонӣ унсури фақркунанда байни башарият ва ҳайвонот бошад, онгоҳ таҳсилот ин фарқиятро зиёд мегардонаду, ба мо кумак мекунад, то аз сатҳи ҳайвонӣ ва нисбати дигарон хеле иртифо пазирем. Аз ин рӯ, боварии комил дорем, ки зимни талошҳои Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон таҳти роҳбарии Пешвои миллат ва ҳатман бо дастгирии кулли аҳолӣ соҳаи маориф ва илми кишварамон дар як муддати кӯтоҳ ба соҳаи пешрафтатарину афзалиятноктарин мубаддал хоҳад гашт.

 

Муфассал ...