Кори Рустам Рустамона ҳаст!

     Боз фарзанди миллати тоҷик аз минбари баланд баромад намуд, барои ҷаҳониён эҳдо кард. Эҳдо аз сулҳу осоиштагӣ, аз варзишу танумандӣ, аз ҳамкориву ҳамдиливу ҳаммаромӣ. Ифтихорот ва сарбаландӣ ҳаст. Барҳақ аст шеъри устод Абдуллоҳи Раҳнамо, ки

 

       Дар он минбар на танҳо Рустами фарзанди Раҳмон буд

      Дар он соат, дар он минбар, тамоми Тоҷикистон буд.

 

     Бале, дар он минбари баланд бо ҳузури ҷавонсолори миллат тамоми Тоҷикистон ҳузур дошт, зеро аз мароми миллати тоҷик сухан карда шуд. Рустами Эмомалӣ пешниҳоди худро оид ба “Рузи ҷаҳонии футбол”,ки танҳо тараннуми ҳаёти солим ва танумандӣ ҳаст,тақвият бахшид. Ин фарзонаҷавони тоҷик арзишҳои меҳварии футбол, - ҳаммаромӣ, пешбурди фаъолияти дастаҷамъӣ, раванди одилонаи бозӣ ва эҳтироми ҳамдигариро бо усулҳои фаъолияти Созмони Миллати Муттаҳид ҳамсон гуфт ва он чизе ки гуфта шуд, инъикос аз фарҳанги ниёгони милати тоҷик буд, ки вассофи ҳамдигарфаҳмиву дустиву адолат ва танумандиву қаҳрамонӣ буданд.

 

Ҷавони тоҷик андар тахти шоҳони ҷаҳон биншаст,

Ки андар олами имкон хаёле ғайриимкон буд.

Ба фарҳанге, ки дар васфаш ба ҷузъ аҳсант натвон гуфт,

Ба тадбире, ки армони ниёкони пурармон буд.(А.Раҳнамо)

 

     Бояд гуфт ки пешниҳоди муҳтарам Рустами Эмомалӣ, фарзанди миллати тоҷикро СММ пазироӣ намуда,вобаста ба он қатънома қабул кард. Кунун ин пешниҳоди муҳими Рустами Эмомалӣ - Президенти Ассотсиатсияи футболи Осиёи Марказӣ (CAFA) ва Президенти Федератсияи футболи Тоҷикистонро оламиён таҷлил менамоянд. Ҳамасола 25 май дустдорони футбол бо ҳам омада, рузи ҷаҳонии футболро танин менамоянд.

     Пешниҳоди Рустами Эмомалӣ вобаста ба таҷлили 25 май ҳамчун рузи ҷаҳонии футбол,бори нахуст, моҳи феврали соли 2024 баён гардида буд, ки аз ҷониби сокинони мамлакат ҷонибдории амиқро пайдо намуд. Сокинони синну соли гуногун бо баргузории роҳпаймоии оммавӣ, ки моҳи марти соли гузашта дар шаҳри Душанбе баргузор гардида буд, ҳаммаромии худро бо муҳтарам Рустами Эмомалӣ нишон доданд. Дар ин раҳпаймоӣ зиёда аз 10 ҳазор нафар ҷавонону варзишгарон ва сокинони касбу кори гуногуни пойтахт иштирок намуданд. Ин амал дар баробари ҳамовозӣ ва ҷонибдории пешниҳоди Президенти Ассотсиатсияи Футболи Осиёи Марказӣ (CAFA), Президенти Федератсияи футболи Тоҷикистон муҳтарам Рустами Эмомалӣ, ҳамзамон бозгу аз он буд, ки хурду бузурги Тоҷикистон нақши варзишу танумандӣ ва ҳаёти солимро дар пешбурди ҷомеа ва ҳаёти ҳаррузаи худ бараъло эҳсос доранд ва варзишро як рукни фарҳанги миллӣ ва омили солимии ҷомеаву миллат медонанд. Дар ин ҳамоиш ва роҳпаймоӣ иштирокчиён –сокинони Тоҷикистон, бо болидахотирии том ва ҳаммаромӣ нишон доданд,ки бозии футбол қодир аст, ҷавонони давлатҳои дунёро,новобаста аз синну сол, нажод ва миллат, ойину эътиқод, бо ниятҳои нек, ҷиҳати дастгирии ҳаёти солим ва танумандӣ бо ҳам орад.

     Бозии футбол, ки дар ҷаҳон мухлисону дустдорони бешумор дорад,метавонад бо ҷолибияти худ тамоми монеаҳову нофаҳмиҳоро аз байн бибарад, одамонро наздиктар бисозад. Бозии футбол дорои неруи сарҷамъкунанда ва муттаҳидкунанда мебошад,тақозои тарбияи ҷисму руҳи солимро дорад. Ривоҷи бозии футбол дар марҳилаи кунунии ҳассоси ҷаҳон,ки дар он ҳаргуна гурруҳҳои зидди арзишҳои неки инсонӣ тақвият ёфтаистодаанд,басо муҳим мебошад. Тавассути равнақи ин бозии шавқовар метавон руҳияи ҷавононро ба ахлоқи ҳамида,эҳтироми ҳамдигарӣ ва интихоби дурусти ҳаёт ҷалб намуд. Футбол таърихи куҳан дорад ва чандин насли башарро бо тарғиби тарзи ҳаёти солим тарбия намудааст.

     Пешниҳоди муҳтарам Рустами Эмомалӣ -Президенти Ассотсиатсияи Футболи Осиёи Марказӣ (CAFA), Президенти Федератсияи футболи Тоҷикистон,Раиси Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон,раиси шаҳри Душанбе низ маҳз аз чунин афкор сарманша мегирад.Ҳадафи ин фарзонаҷавони миллати тоҷик – муҳтарам Рустами Эмомалӣ бо манзури чунин пешниҳод низ он аст,ки тавассути таҷлили рузи ҷаҳонии футбол ҷавонони давлатҳои гуногун боз бо ҳам оянд. Рузи ҷаҳонии футбол боз як баҳонаву воситаи навбатиест баҳри ваҳдатороиву ваҳдатсароиву ваҳдатсозии мардумони дунё,ки дар марҳилаи кунунии таърих ба он ниёзи зиёд аст. Муҳтарам Рустами Эмомалӣ дар мадди аввал худ варзишгар аст, вассофи ҳаёти солим ва танумандӣ, дустдори ин намуди бозии варзишӣ ва аз ин рӯ шавқу рағбатро нисбати муҳимият ва мавқеи футбол дар ҳаёти ҷавонон аз ҳама бештар дарк менамояд. Ин пешниҳод –эълони рузи ҷаҳонии футбол, аз нахуструзи қабули Қатънома натоиҷи неку самарабахш дорад.

     Муҳтарам Рустами Эмомалӣ фарзанди ғаюри миллати тоҷик, варзишгари комгору сиёсатмадори ҷавони ҷаҳони муосир хуб дарк дорад,ки дар ин айёми нооромиҳои Шарқу Ғарб месазад,ки теъдоди чорабиниҳои муттаҳидкунандаву баҳамоварандаи аҳли башар бештар бошанд. Ин пешниҳод аз умқи дили инсондустонаи ин ҷавонписари миллати тоҷик- муҳтарам Рустами Эмомалӣ руҷуъ кардааст, ки танҳо нияти неку самимият ва маҳбубияти хосаро нисбат ба мардумони дунё таҷассумгар мебошад.

    Бо дарки чунин ниятҳои неки фарзанди модари тоҷик, 7 майи соли ҷорӣ Ассамблеяи генералии Созмони Милали Муттаҳид пешниҳоди Рустами Эмомалӣ -Президенти Ассотсиатсияи Футболи Осиёи Марказӣ (CAFA), Президенти Федератсияи футболи Тоҷикистонро оид ба эълони Рӯзи ҷаҳонии футбол пазируфта,вобаста ба он қатъномаро ба тасвиб расонид.Дар қатънома аҳамияти дар руҳияи сулҳ, ҳамфикрӣ, ҳамкории байналхалқӣ, дӯстӣ, таҳаммулпазирӣ ва бе ҳеҷ гуна табъиз гузарондани чорабиниҳои бузурги варзишӣ, ки онҳо хусусияти муттаҳидкунанда ва мусолиматомез доранд, таъкид шудааст.

      Манзури чунин пешниҳоди ба нафъи мардумони дунё дар ин айёми пуртаззод басо саривақтӣ мебошад ва бори дигар шаҳодат аз он аст,ки муҳтарам Рустами Эмомалӣ бо дарки масоили муҳими ҷаҳонӣ ҳамқадами замони худ,фарзанди даврони худ аст. Дастгирии ин гуна пешниҳод дар сатҳи ҷаҳонӣ барои ҷавонони Тоҷикистонӣ ва кулли мухлисони ин намуди бозии варзишӣ мояи ифтихор аст.Таҷлили Рузи ҷаҳонии футбол ҳамзамон боиси он аст,ки теъдоди мухлисони футбол зиёд ва дар маҷмуъ дустдорони ҳаёти солим афзоиш ёбад.

      Дар Тоҷикистон Рузи ҷаҳонии футбол бо Рузи ҷавонони Тоҷикистон ҳамқадам аст. Тавҳамии Рузи ҷавонони Тоҷикистон ва Рузи ҷаҳонии футбол ҳамбастагии ҷавонию варзишро баёнгар мебошад. Бешак футболи тоҷик дар даврони соҳибистиқлолии ватан на танҳо ба ҳайси бозии варзишии шавқовар, балки ҳамчун воситаи муаррифии миллат,вассофи солимият дар мамлакат, рағбат ва шавқ дар ҷодаи ташфиқу тарғиби фарҳанги варзиш, ҳамзамон ҳамчун ҳамқадами замони худ будани ҷавонони Тоҷикитонӣ шинохта мешавад. Бозии футболбозони тоҷик низ ба марҳилаи нави рушди хеш расидааст. Ҳар як голи футболбозони тоҷик ва бозии пирузонаи онҳо боиси фараҳмандии хурду бузурги Тоҷикистон мебошад.

     «Барномаи рушди футбол дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2017-2021», «Барномаи махсуси президенти Федератсияи футболи Тоҷикистон оид ба рушди футбол дар деҳоти Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2021-2024», ки бар асоси Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи тарбияи ҷисмонӣ ва варзиш» амалӣ гардиданд, албатта ба рушди футбол дар мамлакат таъсири худро расониданд. Ҳадафҳои асосӣ аз роҳандозии ин барномаҳо рушд бахшидан ба пешрафти бозии футбол дар деҳот, баргузор намудани мусобиқаҳои мухталиф байни дастаҳои футболи деҳот, бозсозӣ ва беҳтар гардонидани сифати майдонҳои футболбозӣ дар деҳот, ҷалби шумораи бештари аҳолӣ ба бозии футбол ва тавассути бозии футбол дар рӯҳияи ватанпарварӣ тарбият намудани наврасону ҷавонон дар деҳоти кишвар мебошад. Ҳамзамон дар таҳрири нав Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи тарбияи ҷисмонӣ ва варзиш» ва дар заминаи он «Барномаи маҷмуии рушди тарбияи ҷисмонӣ ва варзиш дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2022-2026» ва «Барномаи рушди футбол дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2022-2026» мавриди амал қарор доранд, ки аз ҷумлаи тадбирҳои дар ин самт муҳими Ҳукумати мамлакат маҳсуб меёбанд.

       Дар Паёми Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ,Пешвои муаззами миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон аз таърихи 28 декабри соли 2024 омадааст, ки “Таъмин намудани рушди соҳаи варзиш яке аз самтҳои афзалиятноки сиёсати иҷтимоии Ҳукумати мамлакат буда, ҳадафи он оммавигардонии варзиш, таҳкими тарзи ҳаёти солим, мусоидат намудан ба омодасозии варзишгарони касбии тоҷик барои иштирок дар мусобиқаҳои сатҳи ҷумҳуриявию байналмилалӣ мебошад. Иштироки фаъоли ҷавонони мо ва пирӯзии онҳо дар мусобиқаҳои сатҳи байналмилалӣ, бешубҳа, ба болоравии обрӯи кишварамон мусоидат менамояд. Федератсияи футболи Тоҷикистон дастаҳои иштирокчии мусобиқаро марҳила ба марҳила бо тӯбҳои футболбозӣ ва дигар лавозимоти варзишии футбол таъмин менамоянд”

      Ба ҳамин зайл варзиш дар мамлакат ба як рукни фарҳанг табдил ёфта, ба рушди футбол таваҷҷуҳи махсус равона карда мешавад.Ҷоиз ба гуфтан аст, ки рушди футболи тоҷик дар даврони соҳибистиқлолии Ватан низ бо номи муҳтарам Рустами Эмомалӣ тавҳамии комил дорад. Маҳз ин варзишгару сиёсатмадор футболи тоҷикро дубора ҷон ва қабои нав бахшид.

      Имрузҳо ин ҷавонписари худогоҳи миллат, муҳтарам Рустами Эмомалӣ самараи заҳматҳои худро андар рушди футболи Тоҷикистон ва рушду таваҷҷуҳ ба он дар сатҳи ҷаҳонро ба даст овард. Аз минбари баланд судманд будани пешниҳоди худро, ба нафъи аҳли башар будани онро, инъикоси арзишҳои неки инсонӣ дар онро исботи амиқ намуд.

     Дар рузи ҷавонони Тоҷикистон, ҷавони худогоҳи миллат боз таваҷҷуҳи ҷаҳониёнро ба маромҳои инсондустонаи мадуми тоҷик ҷалб намуд. Ин беҳтарин туҳфа дар ин иди ояндасозони Ватан ва дар ҳақиқат Рустами як Тоҷикистони бузург.

 

     Инсоният ба шарофати илму дониш ба пешрафт ва тараққиёти назаррас ноил мегардад. Чунин ба назар мерасад, ки кушодани уфуқҳои наву ҷадид вазифаи асосии мардон маҳсуб мешавад, вале бо вуҷуди ин, нақши ҷинси зан дар рушди илм ва дастгирии онҳоро набояд нодида гирифт. Бахусус, дар ҷаҳони муосир ва махсусан дар ҷомеаи филологӣ, саҳми зан дар баробари дигар фаъолиятҳои давлатӣ дар соҳаи илм низ хеле назаррас аст ва занони олим дар фаъолияти илмии худ басо ғайратманду пурмасъул мебошанд.

     Яке аз шахсиятҳое, ки бо фаъолияти пурсамар ва хидматҳои назаррасаш баҳри рушди илми тоҷик, хосатан соҳаи забоншиносӣ ва помиршиносӣ саҳмгузор мебошад, номзади илми филология, ходими калони шуъбаи забонҳои помирӣ, муовини директор оид ба илм ва таълим Некушоева Шаҳло Саиднуриддиновна мебошад.

Шаҳло Саиднуриддиновна 20-майи соли 1972 дар шаҳри Хоруғ таваллуд ёфта, фарзанди шашуми оилаи зиёии Некушоевҳо, ки яке аз оилаҳои соҳибфарҳанг ва соҳибэҳтиром маҳсуб мешавад, ба воя расида соҳибмаълумоту соҳибкасб мегардад. Қиблагоҳашон Некушоев Саиднуриддин - табиби номии мардуми Бадахшон буданд, ки имрӯз ҳам аз фаъолияти баланди касбӣ доштан, кордонӣ ва садоқату эҳтироми ӯ нисбати касбу пешааш, мардум ба некӣ ва бо таассуроти баланд дар борааш ҳарф мезананду ёд меоранд.

     Таҳсили ибтидоиро Некушоева Шаҳло дар мактаби миёнаи №7-и ба номи Ю. Гагарин (ҳоло ба номи Шоҳҷон Шонаврузов) оғоз намуд ва баъди хатми мактаби миёна, соли 1993 ба Донишгоҳи давлатии шаҳри Хоруғ ба номи М. Назаршоев дохил шуда, дар факултети филологияи тоҷик бахши шарқшиносӣ таҳсил мекунад. Соли 1998 бо ихтисоси шарқшинос донишгоҳи мазкурро хатм намуда роҳи худро дар соҳаи омӯзгорӣ ва илм оғоз мекунад.

      Фаъолияти омӯзгорӣ ва илмии Шаҳло Некушоева аз муаллимаи калони кафедраи шарқшиносии факултети филологияи тоҷик (2013) оғоз ёфтааст ва минбаъд тақдиру фаъолияти илмиаш бо Институти илмҳои гуманитарии ба номи Б. Искандаров пайванд гардида, дар вазифаҳои гуногун, аз ҷумлаи ходими илмии шуъбаи забонҳои помирии (2008), котиби илмӣ (2013-2019), муовини директор оид ба илм ва таълими ҳамин боргоҳи илм (аз соли 2019 то ҳол) ифои вазифа мекунад. Некушоева Шаҳло, ки майлу рағбати беандоза ба илм дошт ва роҳи илмро пеша гирифт, тайи чанд сол дар мавзуи лексикаи соҳаи рӯзгордорӣ таҳқиқоти илмӣ бурда, соли 2010 рисолаи номзадии худро дар мавзуи “Этнолингвистическое и сравнительное освещение предметно-бытовой лексики шугнано-рушанской группы памирских языков” дифоъ мекунад ва сазовори дараҷаи унвони номзади илм мегардад, ки бо ин дастоварди илмӣ ба ганҷинаи илми тоҷик саҳми арзандаашро ворид месозад.

       Минбаъд илмро барояш муҳимтарин ва ҷолибтарин пеша касб карда, дар таҳқиқу пажуҳиши масъалаҳои гуногуни забонҳои помирӣ, бахусус гурӯҳи забонҳои шуғнонӣ-рӯшонӣ машғул мегардад. Саҳми Некушоева Шаҳло дар рушди илм, бахусус пажуҳиши помиршиносӣ ва нигаҳдошти фарҳанги мардуми Помир хеле назаррас аст. Осори илмии ӯ на танҳо барои муҳаққиқону олимон, балки барои ҳамаи онҳое, ки ба фарҳанги Помир таваҷҷуҳ доранд, манбаи арзишманде ба ҳисоб меравад. Таҳқиқоти ӯ дар соҳаҳои лексикология, этнолингвистика ва консептология барои фаҳми амиқи фарҳанги мардуми кӯҳистони Бадахшон кӯмак мерасонад ва ба рушди илмӣ дар ин соҳаҳо мусоидат мекунад.

     Аз ҷумлаи дастовардҳои илмии Некушоева Шаҳло монографияи «Этнолингвистическое и сравнительное освещение предметно-бытовой лексики (на материале шугнано-рушанской группы языков) (2019)», муҳовараи русӣ-шуғнонӣ ва англисӣ-шуғнонӣ (Русско-шугнанский и англо-шугнанский разговорник) дар ҳаммуаллифӣ бо А.А. Сергиенко) (2023), маҷмуаи мақолаҳо таҳти унвони «Дом, где живёт история: культурные ценности через призму лексических единиц (2024)» ҳамчунин китобҳои публитсисташ дар ҳаммуаллифӣ бо М. Броимшоева таҳти унвони «Саёҳате ба Бартанг (2014)» ва «Офтобпарасти пур аз меҳр (2020)», ки дувуминаш ба ҳаёт ва фаъолияти яке аз ҳунармандони машҳури кишварамон – рассом Аҳмади Мансур бахшида шудааст, номбар кардан мумкин аст.

       Монографияи Некушоева Шаҳло «Этнолингвистическое и сравнительное освещение предметно-бытовой лексики (на материале шугнано-рушанской группы языков)» на танҳо маҷмуи лексикаи рӯзгордории мардуми Помири Ғарбиро фаро мегирад, балки ҷиҳати фарҳангии ин минтақаи таърихиро низ равшан инъикос мекунад. Дар мақолаҳои худ, ба монанди «К происхождению и свойствам некоторых предметно-бытовых терминов шугнанского языка» (2005), «Некоторые особенности культа кузнечного ремесла у народов Западного Памира» (2018) ва ғ. номбурда ба таҳқиқи истилоҳот ва анъанаҳои фарҳангии мардуми Помир мепардозад ва ба монанди инҳо мақолаҳои дигаре, ки дар маҳаллаҳои илмии ватанӣ ва байналмилалӣ нашр гардидаанд, метавон ҳамчун намунаи равиши илмии ӯ дар фаҳмиши фарҳанги моддию маънавии сокинони Помир ва таъсири он ба забонҳои ин мардуми бостонӣ донист.

      Айни замон Шаҳло Некушоева пажуҳишро дар яке аз самтҳои муосири забоншиносӣ – забоншиносии когнитивӣ идома дода, дар доираи мавзуи “Лингвокогнитивные аспекты концепта ДОМ в шугнано-рушанской группе памирских языков” ба навиштани рисолаи докторӣ машғул аст ва осоре, ки марбут ба ин соҳаи забоншиносӣ рӯи чоп омадаст ва меояд, нишондиҳанда ва таҷассумгари ин арзишҳо ва анъанаҳои фарҳангӣ дар забон ва фаҳмиши мардумон мебошанд.

     Имрўз Шањло Некушоева дар баробари анҷом додани корҳои илмӣ-таҳқиқотӣ ҳамчун роҳбари илмӣ раҳнамои чандин шогирдону докторантон ва магистрантони ҳам Институти илмҳои гуманитарии ба номи академик Б. Искандаров ва ҳам Донишгоҳи давлатии шаҳри Хоруғ ба номи академик М. Назаршоев мебошад. Таҳти роҳбариаш 1 нафар унвонҷӯ рисолаи номзадиро ҳимоя карда 4 нафар рисолаи магистриро дифоъ карданд ва алъон се нафар докторанти (PhD) таҳқиқоти илмиро дар масъалаҳои лексикаи забони шуғнонӣ анҷом медиҳанд.

      Ҳамчун роҳбари илмӣ, Шаҳло Некушоева дорои ҳамаи он сифатҳое мебошад, ки ҳар як олим дар замони муосир бояд доро бошад: дониши амиқ дар соҳаи интихобшуда, таҷриба дар анҷом додани таҳқиқот ва дарки тамоюлҳои илмии муосир, инчунин қобилияти банақшагирии кор ва идоракунии вақти худ ва шогирдонаш. Ҳамчунин ӯ майл дорад усулҳои нави мубрами лингвистиро дар кори таҳқиқотӣ ба кор гирад ва ташаббусҳои эҷодӣ ва навовариҳоро дастгирӣ менамояд, ки барои самаранок роҳнамоӣ кардани шогирдон ва ба натиҷаҳои баланди илмӣ ноил гардидан кӯмак мерасонанд.

      Барои шогирдонаш муаллима Некушоева Шаҳло оинаи ибратомӯз буда, ҳар калом, ҳар назар ва ҳар насиҳаташ ҳамчун раҳнамои бузург дар самти ноил гардидан ба ҳадафҳо хизмат мекунанд.

      Чун рӯзи мавлуд як фурсати муносибе ҳаст барои иброз кардани муҳаббату эҳтиром ва эҳсосоти самимӣ, бо истифода аз ин фурсат ба муаллимаи азиз Шаҳло Саиднуриддиновна саломатӣ, хушбахтӣ, муваффақиятҳо дар пажуҳишу эҷоди илмиашон, ҳамчунин илҳом ва шодиву нишоти зиёдро таманно мекунам. Бигзор зиндагиашон, ки баҳравар аз илму донишу маърифат аст, барои насли минбаъда, бахусус барои олимони ҷавон намунаи ибрат бимонад.

 

     Устод Мирзо Турсунзода аз зумраи бузургтарин суханварони тоҷик дар даврони муосир ба шумор меравад. Маъруфтарин адибони ҳамзамони шоир ӯро шоири тавоно ва дорои истеъдоди истеъдоди беназир шоирӣ донистаанд. Доир ба ашъори М. Турсунзода, ҳунари суханофаринии ӯ садҳо асару мақолаҳо ба нашр расидаанд. Устод М. Турсунзода идомадиҳандаи анъанаҳои беназири маънавии адабиёти классикӣ маҳсуб меёфтанд. Ашъори шоир дорои манзараҳо, лаҳзаҳо ва образҳои барҷастаи шоирона мебошанд ва мусиқию балоғати шеъри М. Турсунзода дар сатҳи баланд қарор гирифтааст. Бояд ёдовр шуд, ки эҷодиёти шоир ва шахсияти эшон дар замони зиндагиашон аз тарафи шахсиятҳои фарҳангӣ ва адабии сатҳи ҷаҳонӣ мавриди ситоишу баррасии амиқ қарор гирифтааст.

      Дар меросии адабии Мирзо Турсунзода достони “Ҷони ширин” мавқеи шоиста дорад. Дарбораи ҷанбаҳои ғоявӣ ва бадеии достон муҳаққиқон ибрози назар намудаанд.

Мо мехостем чанд андешаи худро дар бораи санъати такрир ё такрор дар ин достон баён кунем. Такрор воситаи муҳимми услубӣ буда, ба мақсади ифодаи малеҳи латофат ва назокату лаҳзаҳои пуризтироб ва сухани ҳаяҷонбахш ба кор бурда мешавад.

     Бо ҳадафи таъкиди фикр, тасвири ҷозабаноки инё он ҳодиса,ашё ва таъсири муайян ба ҳиссиёти хонанда такрори калима, таркибу ибораҳо, ҷумлаҳо, омехта намудани қолабҳои гуногуни наҳвӣ чун воситаҳои услубӣ дар назму наср кор фармуда мешаванд. Оид ба санъати такрор ва намудҳои он дар илми бадеъ маълумот дода шудааст Такрор воситаи сареҳи фикр буда, сарчашмаи он риторикаи Юнони қадим мебошад, ки бо номҳои анафора ва эпифора дар ҳунари суханварӣ маълум мебошанд. Анафора ва эпифора дар Риторикаи анъанавӣ, махсусан дар матнҳои динӣ ба кор бурда мешуданд.

     Такрори бадеӣ дар осри бадеӣ метавонад дар заминаи такрори савтӣ (фонетикӣ), вандӣ (морфемаҳо, ҷузъҳои калима), такрори луғавӣ (такрори вожаҳо), такрори наҳвӣ (қолабҳои наҳвӣ: таркибҳо, ибораҳо, ҷумлаҳо ва ғайра) ифода ёбад.

     Дар достони “Ҷони ширин” бештар такрори луғавӣ ва таркибу тбораҳо барои ифодаи ҷазобияту таъсирбахшии андеша ва мавзунии сухан истифода шуда, аз тарафи дигар баҳри тақвияти муҳаббату садоқату вафодорӣ вожаҳои ҷудогона ва таркибҳо ба кор рафтаанд:

Ҷони ширин ин қадар ҷангам макун,

Ин қадар беҳуда дилтангам макун.

Гашта-гашта аз сафар боз омадам,

Боз ба наздат ба парвоз омадам.

Ин дили ман манзили ёди ту буд,

Ёди рӯи ҳуснободи ту буд.

     Такрори вандӣ: Такрори пешванди феълсози дар бо мақсади таъкиди андешаи иҷтимоӣ, ва ҷалби таваҷҷуҳи хонанда ба ғояи ифода шуда, инчунин ифодаи рисолати иҷтимоии шоир мавриди корбурд қарор гирифтааст.

Аз Ватан гап сар кунӣ дармегирифт,

Дар ба мисли ҳезуми тар мегирифт.

     Такорри пайвандаки гарчи: Бо мақсади тасвири олами ботинии қаҳрамон ва таъкиди иродаи озодхоҳии ӯ дар муборизаи душвору сангини тазодҳои иҷтимоӣ ба кор бурда шудааст.

Бештар хомӯш, гарчи менишаст,

Гарчи камтар сӯи нон мебурд даст.

Дигаронро гарчи ӯ мекард гӯш,

Мекашид ӯ гарчи танбоку хамӯш.

     Шоир таъсирбахш ифода намудани афкори иҷтимоии хеш сермаъноии вожаи гиряро ба этибор гирифта онро чун тазоди услубӣ корбаст намудааст:

Гиряи фарзанд озораш диҳад,

Аз ғазаб қудрат ба гуфтораш диҳад.

Гиря дорад дӯстам аз гиря фарқ,

Талх бошад, гиряи фарзанди Шарқ.

Асрҳо бигрист шарқӣ зор-зор,

Шарқ шуд аз гиряи ӯшӯразор.

Вақти бозӣ, вақти шӯхӣ беибо,

Мекунад Парвизи мо ҳам гиряҳо.

Ҳар куҷо, ки бачча бошад гиря ҳаст,

Лекин он гиря дигар, ин гиря дигар аст.

     Тағйир ёфтани ҷузъҳои феълӣ ва номии феълҳои таркибӣ ва такрори онҳо дар ҳар як мисраъ яке аз махсусиятҳои забони достон буда, мавзунӣ, оҳангнокӣ ва равонии ҳар байтро дар тавъам бо ҳадафи ифодаи занҷирии робитаи вожаю таркибҳоро таъмин намудааст.

Ҳар гаҳе ёди Покистон кунад,

Ёд аз ношод фарзандон кунад.

Дар диёри мо шуд одам арҷманд,

Шуд сари хамгаштаи занҳо баланд.

Гар ба онҳо дил диҳӣ, ҷон медиҳад,

Ҷон ба роҳи аҳду паймон медиҳад.

Боз ҳам омад ба сари ёди Ватан

Ёди фарзанди азизу ёди зан.

     Ҳадафи корбурди вожаи дӯст талқини ғояи дӯстист, ки шиори асосӣ ва кору пайкори М. Турсунзода ҳамчун рисолати иҷтимоӣ чун хати сурх муҳтавои эҷодиёти ӯро фаро гирифтааст.

Дӯстро кас дар сафар бояд шинохт,

Метавон дилро ба ин сон дӯст баст.

 

     Имрӯз вазъи ҷаҳон ноором аст. Солиёни пеш мамлакатҳои Европаи Ғарбӣ таҳти роҳбарии ИМА ҷаҳонро бо коммунизм метарсонданд. Ҳозир коммунизм қариб, ки аз байн рафтааст ва дар ҷаҳон бояд оромӣ, ҳамдигарфаҳмӣ ва баробарҳуқуқӣ пойдор мешуд. Аммо ин тавр нашуд, ҷаҳон дар остонаи ҷанги сеюми ҷаҳонӣ қарор дорад. Пойгоҳи ин ҷанг ба монанди Ҷанги якуми ҷаҳонӣ ва Ҷанги дуюми ҷаҳонӣ дар Европаи Ғарбӣ қарор дорад. Маҳз бо кӯшиши ҳамин давлатҳо як давлати абарқудрат ба монанди шӯравӣ аз байн рафт. Муносибати ҷумҳурияҳо, ки Иттиҳоди Шӯравиро ташкил медоданд, тезу тунд гардид. Муносибати халқҳои ба ҳам бародар, ки дар солҳои Чанги Бузурги Ватанӣ ҷаҳонро аз фашизми Германия наҷот доданд, канда шуд.

     Дар Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки 9 сентябри соли 1991 истиқлолияти худро эълон карда буд, ҷанги шаҳрвандӣ оғоз гардид. Дар натиҷаи ин ҷанг, бисёр одамон дучори марг гардиданд, кӯдакон ятим шуданд, қисми мардум аз Ватанашон фирор намуданд. Саркунандагони ин ҷанг мақсад доштанд, ки ба ҳар роҳу воситае, ки набошад, ба сари қудрат оянд. Барои ба ин мақсад расидан онҳо аз хориҷи кишвар маблағ мегирифтанд. Халқи тоҷик ин бадбахтии ба сараш омадаро ҳеҷ фаромуш намекунанд, ки ин бадбахтӣ аз нав боз такрор гардад.

      Сардорони гуруҳое, ки ба сари халқи тоҷик бадбахтӣ оварданд, аз марзи мамлакат берун рафтанд, ва имрӯзҳо кӯшиш ба харҷ дода истодаанд, ки вазъи мамлакатро аз нав ноором созанд.

      Чи хеле ки маълум аст, имрӯз ҷангҳои иттилоотӣ ба авҷи баланди худ расидааст ва ғосибон аз он хуб истифода мебаранд, то авзои ҷаҳонро ноором созанд. Ин ашхос ягона мақсад доранд, ки ҷаҳони тақсимшударо аз нав ба фоидаашон тақсим намоянд.

      Мардуми тоҷик асари безаволи А. Фирдавсӣ “Шоҳнома”-ро доранд. Ин халқ достони “Гуруғли”-ро доранд, ки дар онҳо маҳз сулҳ, бародарӣ, ва ҳамдигарфаҳмӣ тараннум гардидааст. Боварии комил дорам, ки агар ҳамаи мардум ин асарҳоро мутоила менамуданд, дар Тоҷикистон ҳеҷ гоҳ ҷанги шаҳрвандӣ сар намезад.

     Бинед, чи хел ҳасудони дар хориҷа қароргирифта мехоҳанд бо ҳар роҳу восита аз воситаҳои иттилоотӣ истифода карда, мехоҳанд вазъи ҷомеаро ноором созанд. Онҳо инро намефаҳманд ва фаҳмидан ҳам намемонанд, ки халқи тоҷик намемонад, ки ҳодисаҳои солҳои 90-уми асри гузашта аз нав такрор шаванд.

      Соли 2026 расо 35 сол аз соҳибистиқлолии Ҷумҳурии Тоҷикистон сипарӣ мешавад. Дар ин муддат халқи тоҷик маҳз таҳти роҳбарии бевоситаи Пешвои миллат, Асосгузори сулҳу ваҳдат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон мӯҳтарам Эмомали Раҳмон ба ба бисёр комёбиҳо ноил гардид. Сатҳи зиндагии мардум дучанд баланд гардид. Албатта пешрафти ҷомеа бе камбудӣ намешавад ва ин камбудиҳо бояд бо роҳи осоишта ҳалли худро ёбанд.

Дуруст гуфтаанд:

Ҷанг миёни ду кас оташ аст,

Суханчини бадбахт ҳезумкаш аст.