Истифодаи зодагони кишвар осонтарин роҳи халалдор сохтани оромиши он аст

Ноором сохтани ин ё он давлат, аз байн бурдани амонии он аз ҷониби давлати дигар имруз дар замони глобализатсия ё худ ҷаҳонишавӣ дар сайёра як падидаи хеле маъмул гаштааст. Зеро минбаъд таъсиргузор будан дар кишвари ҷангзада, истифодаи сарвату бойгарии он хеле осон аст, нисбати он давлате, ки сулҳу субот дар он ҳукмфармост.

Яке аз воситаҳои осонтарин дар ин раванд истифодаи шаҳрвандони худи кишвари зери таваччуҳ қарордода мебошад. Ин василаро феълан аксари мамолики абарқудрат, махсусан олами ғарб хеле зиёд истифода мебаранд. Зодагони кишвари таҳти назари “махсус” қарордоштаро ба шаклҳои мухталиф мавриди истифода қарор мегиранд. Яке чун ҷосус, дигаре манбаи маълумот, саввум иғвогар ва ғайра. Аз ҳама бештар ба ҳайси иғвоангез.   Ба назари мо, ин раванд чанд замина дорад:

1. Мардум нисбати ашхоси бегона ба сухани худӣ, ҳаммиллату ҳамкеши худ бештар боварӣ дорад. Ин аст, ки давлатҳои дигар сухану афкори иғвоангезандаи хешро тавассути чунин шахсон паҳну таблиғ менамоянд.
2. Худро шахси ғамхору бомуҳаббат барои халқу миллат вонамуд кардан барои фарзандони таҳҷоӣ осонтар аст, нисбати як шаҳрванди бегона
3. Шаҳрвандони ҳар халқу миллат нозукиву заъифӣ, каму беши онро зиёдтар медонанд, нисбати як нафар зодаи давлати хориҷа
4. Забон дар ин кор мавқеи калидӣ дорад. Фарзанди Ватан бо забони модарӣ миёни мардум кор мекунад, ки хело таъсиргузортар аст.
5. Дар аксари ҳолатҳо чунин шахсони ба истилоҳ “баргузида” аз миёни халқиятҳои теъдодан кам ё худ аққалият интихоб мегарданд. Ин халқиятҳо, ки метавонанд бо баъзе хусусиятҳои фарқкунандаи хеш миёни миллати худ тафовут дошта бошанд, аслан хеле таъсирпазир мешаванд. Таърих гувоҳ аст, ки ҷудоиандозӣ ва иғвоангезӣ маҳз миёни чунин халқиятҳо осонтар аст. Ташвиқи аз ҳад зиёди “афзалиятҳо”, ҳифзи хусусиятҳои хоси онҳо ба монанди дину мазҳаб, забони маҳалӣ, урфу одат, ҳудуди муайян ва ҳамсоли инҳо воситаест, ки мардумро метавонад, дар аввал эҳсосотӣ намояд, баъдан миёни мардум ҳар гуна норозигӣ ба вуҷуд орад ва дар фарҷом ба мубориза барои ҷудоихоҳӣ оварда расонад. Чунин формула дар чанд даҳсолаи охир дар нуқтаҳои зиеди ҷаҳони муосир, ба монанди қазияи Руссия бо мардуми Чеченистон, мушкилоти Осетия дар Гурҷистон, воқеаҳои Қирғизистон бо узбекони муқимӣ .... истифода шуда буд. Дар чунин ҳолатҳо аксар вақт зодагони алоҳидаи кишвар чун муборизону лидерон интихоб гардида, чун пешсафони халқи озодихоҳ аз хориҷ раҳнамоӣ менамоянд. Дар асл онҳо дар ягон амал ба таври физикӣ ширкат намеварзанд.
6. Чунин шахсон, ки ҳатто аз ҳудуди ватани худ баромада, соҳиби паногоҳи сиёсӣ дар ин он мамлакат гардида бошанд, ҳам дар зодгоҳашон хешу пайвандон, наздикон доран, ки метавонанд минӣбаъд аз ҷониби онҳо то андозае дастгирӣ ёбанд, дар шакли ошкору пинҳон ташвиқгари онҳо дар маҳал мегарданд.

Ин чанд нуқтае буданд, ба фикри инҷониб омили истифодабарии зодагони ин ё он кишвар барои ноамн сохтани он аз ҷониби дилхоҳ давлат ё гуруҳи манфиатдор истифода бурда мешаванд. Аламовар он аст, ки чунин фарзандони кишвар дар рузҳои сахти ба сари мардуми таҳҷоии оддӣ расида ягон зараре надида, чун тири ба нишон расида, худро орому ғолиб мешуморанд. Дар ҳолате, ки ватанашон оғуштаи хун ва ҳамдиёронашон овараву саргардон мегарданд.

         Ҳадаф аз баррасии маводи мазкур ба ҷуз аз кушодани баъзе аз гиреҳҳои руйиобнаомада ва  як маслиҳат додан барои ҷавонону наврасон чизи бештаре нест. Дар чунин ҳолат аз мо шаҳрвандон, фикр мекунам, ки ду нуқта тақозо мегардад.

         Аввалан, чун аз ҳар вақта “зиракии сиёсӣ”-ро дар умқи зеҳн нигоҳ дошта шуда, дар ягон ҳолат фирефтаи ваъдаву ташвиқоти “ҳамватанони алоҳида” ва бархе аз ташкилотҳои ба истилоҳ “омиёни ҳуқуқ” ва “ғамхор”, ки дар асл манфиатҳои сиёсати ин ё он давлатро ҳимоя мекунанд, нагардем.

Баъдан, барои дустону бародарон, пайвадону наздиконе, ки ба вақти муайян ё доимӣ берун аз Тоҷикистон ҷойи сукунат интихоб кардаанд, маслиҳат диҳем, ки ба чунин ҳамватанони худ, ки худро дилсуз вонамуд карда, ҳамагонро ба як мухолифат ва игвоангезӣ бо ҳар ташвиқ мекунанд, пайравӣ накунанд, ҷонибдорӣ нанамоянд.

Абдулназарзода Абдулназар Абдулқодир

доктори илмҳои филологӣ,

ходими калони илмии шуъбаи фолклор ва адабиёти

Институти илмҳои гуманитарӣ ба номи Б. Искандаров АМИТ

Ҳар шаб зи худат бипурс...

Азорабекова Ш

Институти илмҳои гуманитарии ба номи академик Б.Исканадарови АМИТ

Ҳар шаб зи худат бипурс, агар ту мардӣ,

К-имрӯз чи хизмате ба мардум кардӣ ?.

         Нисбати журналистон эҳтиром дорам, дар истисно аз он нафароне, ки фарсахҳо дур аз Ватан зиндагию фаъолият дошта, бо ҳар роҳу восита кӯшиш мекунанд миёни мардум ивғо ангезанд ва сабабгори нооромии халқ гарданд.

         Рустами Ҷонӣ ту чи касе ҳастӣ, ки аз номи мардуми Бадахшон садо баланд мекунӣ? Бовар кун 95 %-и мардум туро намешиносанд. Ягон маводи хонданибоби туро мардум надидааст, ба ҷуз аз навиштаҳои беасосу ивғоангези дар шабакаҳои интернет мавҷудбуда, ки мардум ҳатто ба онҳо таваҷҷӯҳ ҳам надоранд. Бас будагист суханчиниву низоъандозӣ миёни ҷавонон. Ту, ки мулки бегонаро ихтиёр кардаӣ аз пайи зиндагии хеш шав, зеро дар Бадахшон касе ба ту баринҳо эҳтиёҷ надорад. Мақсади ту баринҳо фақат гумроҳ намудани ҷавонони содалавҳ мебошад, ки бори дигар исбот гардид. Бо даъвати ту барин ноҷавонмардон, ҷавонони ноогоҳ  аз найрангу фитна қурбон мегарданд.

    Ту, ки миёни мардуми сарбаланди Бадахшон набудаи, магар аз дарди дил ва сӯзиши ҷигари модари бадахшонӣ, ки фарзандаш тӯъмаи офати «марги сафед» гардид, бохабар ҳастӣ?. Худат қазоват кун ва ба ҳодисаҳое, ки ба вуқӯъ мепайванданд, бо чашми дил ва ботин нигоҳ кун. Шумораи ҷавонон ва наврасоне, ки қурбони нашъамандӣ гардиданд, магар кам аст?. Оилаҳои бесаробон, фарзандони падаргумкарда ва як насли носолим магар натиҷаи нашаъаҷаллобӣ набуд? Щояд шумораи қурбоншудагон аз ҳазор кам набошад. Магар онҳо модар надоштанд? Магар он модарони мазлум оҳу фарёд надоштанд? Дар Қуръони Маҷид омадааст: Битарс аз дуои бади мазлум, ки дуои мазлум мустаҷоб мегардад

         Боре шоҳиди оху нола ва дуои бади модари нокоме шудам, ки дар сари ҷасади беҷони писараш гиряву зорӣ дошт ва ин савумин писари аз даст додааш буд. Нолаи ҷигарсӯзи модар ва ду даст ба дуо бардоштааш дили ҳар бинандаро фишор дода ба дард меовард. Пас аз ду моҳ модар аз сактаи дил фавтид. Дарди модарро ҳис кардам ва дуои ӯро, ки ба нашъаву нашъаҷалобӣ нафрат мехонд, ба риштаи назм даровардам, ки хотимааш чуни аст:

         Илтиҷо дорам ба даргоҳат, Худо!

         Илтиҷо дорам зи ту, ай зоти поки Мустафо,

Кун ту ин махлуқи нофармонро дар байни мардум рӯсиёҳ.

Хонадонашро бисӯзон….

Теша зан бар решаи ин гуна марди дилсиёҳ.

Зулфиқори Шоҳи Мардон, пора кун ту пайкараш,

Тозаву озода монанд наслҳо.

Набояд форомӯш кард! Занон ва модарони Бадахшон ҳамеша тарафдори сулҳу субот, тинҷӣ ва оромӣ, пешрафт, ободии диёр ва амнияти фарзандони хеш буданд, ҳастанд ва мемонанд.

ТАЪРИХИ АДАБИЁТИ ФОРСИИ ТОҶИКӢ ДАР БАДАХШОН (КИТОБИ АВВАЛ)

Охонниёзов В.Д. Таърихи адабиёти форсии тоҷикӣ дар Бадахшон. Китоби аввал:

Заминаҳои пайдоиш ва таҳаввули адабиёти форсии тоҷикӣ дар Бадахшон. - Душанбе: Сифат-Офсет, 2022. - 328 с.

Муҳаррири масъул

доктори илмҳои филологӣ
Абдулназаров Абдулназар Абдулқодирович

Зери назари доктори илмхои филологӣ

Қаландариён Ҳоким Сафар

      Бадахшон сарзамини бостонии тоҷикон ва макони фарҳанги гузаштагони миллати тоҷик буда, он бо махсусиятҳои ҷуғрофӣ, гуногунии табиат, хусусиятҳои лингвистӣ, нозукиҳои фарҳангӣ ва тааллуқоти эътиқодии худ ба як кишвари афсонавӣ мубаддал шудааст. Нобаладии пурра бо чунин махсусиятҳо боис мегардад, ки чеҳра ва мавқеи ин сарзамин дар рушди фарҳанг, одоб, ахлоқ ва тақвияту тарвиҷи арзишҳои миллӣ пурра манзур намегарданд. Адабиёт, ки ба ҳайси пештозтарин воситаи тарғиби арзишҳои умумибашарӣ, аз як тараф, ва калиди дарки зебоӣ, аз тарафи дигар, баромад мекунад, низ дар ин сарзамин нақш ва вазифаҳои худро дорад. Шигифт ин аст, ки маҳз адабиёти форсии тоҷикӣ тафаккури бадеӣ ва андешаи зебоишиносии сокинони ин сарзаминро ташаккул додааст ва он дорои махсусиятҳои мундариҷавӣ ва шаклии худ мебошад. Аз ин лиҳоз, омӯзиши ҳаматарафаи таърихи адабиёти форсии тоҷикӣ дар Бадахшон боиси дарки пурраи аҳаммияти он дар ташаккули хувияти миллӣ ва худшиносии фардии сокинони ин сарзамин мегардад. Таҳлили густурдаи ин адабиёт боиси пуррагии таърих ва назарияи адабиёти тоҷик мегардад. Китоби аввали силсилаи “Таърихи адабиёти форсии тоҷикӣ дар Бадахшон” ба ҳайси мадхали омӯзиш ва пажӯҳиши мавқеву мақоми адабиёти форсии тоҷикӣ, ки ба манзалати забони форсии тоҷикӣ бо тафаккур, фарҳанг ва эътиқоди мардуми ин сарзамин тавҳам аст, баромад намуда, дар он масъалаҳои умдаи марбут ба таъриху фарҳанг, забону адабиёти дар ин сарзамин роиҷбуда сухан меравад.

ЗАБОНШИНОСИ ДОНОДИЛ (маҷмӯаи мақолаҳо бахшида ба 60-умин солгарди доктори илмҳои филологӣ, профессор Шодихон Юсуфбеков)

Бо қарори Шӯрои олимони институти илмҳои гуманитарии ба номи академик Б.Искандарови АМИТ аз 14 июни соли 2022, рақами 5 ба чоп тавсия гардид.

Забоншиноси донодил. – Душанбе: Сифат-Офсет, 2022. -446 саҳ.

Муқарризон: доктори илмҳои филологӣ, профессор Д.И. Эдельман,  номзади илмҳои филологӣ Л.Р. Додихудоева

Зери назари доктори илмҳои филологӣ

Қаландариён Ҳоким Сафар

Мураттиб ва мусаҳҳеҳ

Назаршоева Чилла

Муҳаррири масъул:

доктори илмҳои филологӣ, профессор

Офаридаев Назрӣ

Китоби хотира ба бузургдошти 60-умин солгарди мухаққиқи маъруфи забону фарҳанги мардуми Помир, директори Институти илмҳои гуманитарии ба номи академик Б. Искандарови АМИТ (2000-2018) доктори илмхои филологӣ, профессор, Шодихон Юсуфбеков бахшида щуда, мақолот оид ба ҷойгоҳи илмии ӯ дар таҳқиқи забонҳои помирӣ, меҳрономаҳои устодон, дӯстон ва шогирдонаш оид ба шахсият, сифоти инсонӣ ва хиради волои зиндагисоз ва эҳтиромоти шоиста нисбати эшон оварда шудаанд. Профессор Ш. Юсуфбеков дар айни камоли умр ва нашъунамои эҷодию пажӯҳишӣ дунёи фониро падруд гуфт, аз ин рӯ салоҳ донистем дар китоби ёднома ашъор ва суханпораҳои дӯстону ҳамкорон ва шогирдон дар сӯгвории Ш. Юсуфбековро низ гирдоварӣ намоем.

Маҷмӯа барои олимон, аспирантҳо, донишҷӯён ва доираи васеи дӯстдорони забону адабиёт ва фарҳанг пешбинӣ шудааст.

Книга памяти посвящена 60-летию известного исследователя культуры и языков народов Памира, директора Института гуманитраных наук НАН РТ (2000- 2018) доктора филологических наук, профессора Шодихона Парвонаевича Юсуфбекова. Она содержит статьи известных учёных о его вкладе в изучение памирских языков, в ней изложены взгляды учителей, друзей и учеников профессора Шодихона о его точке зрения на мораль и этику поведения человека, приведены сведения о его мудрости и жизнелюбии. В этих высказываниях проявляется высокое уважение и любовь коллег и учеников к Шодихону. Профессор Ш.П. Юсуфбеков покинул нас в расцвете научных и творческих сил, поэтому мы сочли целесообразным собрать в книге искрение соболезнования друзей, коллег и учеников, выраженные в виде поэтических и прозаических строк.

Сборник предназначен для широкого круга исследователей, аспирантов, студентов, а также любителей языка, литературы и культуры.