МАСЪАЛАИ “МАЪРИФАТИ ҲУҚУҚӢ” ДАР ПАЁМИ ПЕШВОИ МИЛЛАТ

САФАРОВА ЗАМИРА СУҲРОБОВНА – докторант (PhD)-и шуъбаи таърих, мардумшиносӣ ва бостоншиносии Институти илмҳои гуманитарии ба номи академик Б.Исканадарови Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон

МАСЪАЛАИ “МАЪРИФАТИ ҲУҚУҚӢ” ДАР ПАЁМИ ПЕШВОИ МИЛЛАТ

Мутобиқи банди 1-и моддаи 69 Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон Президент дар доираи салоҳияти худ самтҳои асосии сиёсати дохилӣ ва хориҷии давлатро муайян месозад, ки он қисман дар паёмҳои ҳамасолаи Cарвари давлатамон низ инъикоси худро ёфта истодааст. Паёми Президент ба Парлумон яке аз муҳимтарин шаклҳои муоширати сарвари давлат бо намояндагони мақомотҳои миллӣ мебошад.

Паёми солонаи Президент ҳамҷун ҳисоботи расмии солона бахшида ба вазъи кишвар дар самтҳои асосии сиёсати дохилӣ ва хориҷии давлат буда, дар он нуқтаи назари Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба самтҳои стратегии рушди Тоҷикистон дар ояндаи наздик ифода мегардад. Паём ҳамчунин дар баробари муқаррароти дорои хусусияти сиёсӣ, иқтисодӣ ва идеологӣ дарбаргирандаи пешниҳодҳои мушаххас, ки ба фаъолияти қонунгузории парлумон дахл доранд, мебошад.

Дар муайян намудани сиёсати дохилӣ ва хориҷӣ Паёми Президент аҳаммияти хоса дорад. Он на танҳо  вазъи кишвар ва мавқеи он дар ҷаҳонро арзёбӣ мекунад, балки афзалиятҳои дарозмуддат, аз ҷумла дар соҳаи иҷтимоӣ, иқтисод, сиёсати хориҷӣ ва дохилӣ, дар соҳаи маориф, амният ва мудофиаро муайян менамояд. Қобили зикр аст, ки дар ба амал баровардани ин афзалиятҳо талошҳои буньёдкорона ва  ҷидду ҷаҳди тамоми ҷомеъа тақозо карда мешавад.

Яке аз омилҳои асосӣ ва муҳиме, ки ба таъмин намудани рушди устувор ва босуръати мамлакат мусоидат мекунад, ин танзими ҳуқуқии саривақтӣ ва ҳамаҷониба мебошад. Аз ин лиҳоз, қонунгузорро мебояд талошҳояшро пайваста ба такмил додани қонунгузорӣ ва ҳамқадами ислоҳотҳои сиёсию иқтисодӣ, иҷтимоӣ ва фарҳангӣ будани қонунгузорӣ равона созад.

Дар паёми имсолаи Президенти кишвар муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бархе аз масъалаҳои муҳими ҳуқуқӣ ифода шудаанд. Алалхусус, ин ташаккули маърифати ҳуқуқии шаҳрвандон, ки дар раванди бунёди ҷомеаи пешрафта ва адолатпарвар нақши калидӣ дорад. Ҳамзамон, бо мақсади тақвият бахшидани ин масъалаи калидӣ дар кишвар барномаи сеюми таълим ва тарбияи ҳуқуқӣ барои солҳои 2020-2030 амалӣ шуда истодааст. Ҳамчун мутахассиси соҳаи таърих ва ҳуқуқшиносӣ гуфта метовонам, ки ин ташаббус хеле ҳам ба маврид аст, зеро таҷрибаҳои ҳаррӯзаи кориамон шаҳодат бар он медиҳанд, ки шаҳрвандони кишвар, алалхусус  гурӯҳҳои осебпазири ҷомеа дар масъалаи болозикр бо мушкилиҳои зиёд рӯ ба рӯ мегарданд. Огоҳ  набудан ва надонистани қонунҳои амалкунандаи кишвар ба он оварда мерасонад, ки  шаҳрвандон ва гурўҳҳои осебпазири ҷомеа дар вазъиятиҳои барои онҳо муҳим дар ҳолатҳои ногувор мемонанд. Ҳамзамон  паст будани сатҳи маърифати ҳуқуқии ҷомеа ба баланд бардоштани нишондоди  қонуншиканиҳо дар ин ё он соҳа оварда мерасонад. Зеро саводнокии ҳуқуқӣ ин маънои донистани уҳдадориҳои худ ва роҳҳои ҳифзи онҳо мебошад. Дар ин ҷаҳони бо суръати баланд тағйирёбанда ва раванди беисти муҳоҷирати глобалӣ ҳар як шахс бояд ҳуқуқу уҳдадориҳои худро мушаххасан донад. Танҳо маърифат ва саводнокии ҳуқуқии инсон гарави боз ҳам мустаҳкам гардидани қонуният ва эҳтироми он аз тарафи шаҳрвандон хоҳад буд. Ин нуктаи муҳим аз тарафи Пешвои миллат чунин иброз гардид: “Таъмин намудани дастрасӣ ба адолати судӣ ва иттилоот оид ба фаъолияти судҳо, муҳокимаи ошкоро ва одилонаи судӣ ба таҳкими қонуният, пешгирӣ кардани содиршавии ҷиноят, эҳтиром ба қонун ва ҳифзи ҳуқуқу озодиҳои инсон ва шаҳрванд мусоидат менамояд”. Дар ҳақиқат ҳам, ба шарофати маърифату саводнокии ҳуқуқӣ шахс метавонад ба таври созанда мушкилотеро, ки ҳангоми муошират бо дигарон ба миён меоянд, ҳал кунад. Танҳо дар асоси саводнокии ҳуқуқии ҳар як шахс муносибатҳои шаҳрвандон дар ҷомеа ба як низоми ҳуқуқӣ мубаддал хоҳанд гашт ва заминае барои барпо намудани як давлати дорои имкониятҳои устувору ҷомеаи шаҳрвандӣ гузошта хоҳад шуд.

Таъминоти волоияти қонун яке аз масъалаҳои дигари калидӣ дар низоми ҳуқуқии давтал ба ҳисоб меравад. Зеро волоияти қонунро ҳамчун меҳвари фаъолияти мақомоти ҳокимияти судӣ ва ҳифзи ҳуқуқ шуморидан мумкин аст. Дар ин самт, Пешвои миллат хеле бамаврид қайд намудаанд, ки “Ҷорӣ намудани технологияҳои муосири электронӣ дар фаъолияти судҳо низ аз ҷумлаи корҳои муҳим мебошад ва бояд дар ин самт тадбирҳои мушаххас андешида шаванд”. Бе шубҳа, технологияи муосири электронӣ дар фаъолияти судҳо ва дигар сохторҳои дахлдор яке аз дигар равандҳои басо ба маврид ва актуалӣ шуморида мешавад. Зеро ин раванд ба муроҷиати шаҳрвандон ба ин ё он мақомоти дахлдор ҳам аз ҷитаҳи сарфаи вақт ва ҳам аз ҷиҳати сарфаи молия мусоидати калон хоҳад расонид ва ҳам як шаффофияти муайянеро дар ин ҷода эҷод хоҳад кард.

Аз ин лиҳоз пешниҳоди Сарвари давлатамон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон вобаста ба эълон кардани соли 2024 "Соли маърифати ҳуқуқӣ" хело ҳам бамаврид буда, итминони комил дорем, ки ин иқдом дар такон бахшидани рушди устувори кишвар ва низоми ҳуқуқии он мусоидати зиёд хоҳад кард. 

Интизориҳо аз Паёми Пешвои миллат Эмомалӣ Раҳмон дар хусуси “маърифати ҳуқуқӣ”:

1. Бо эълон гардидани соли 2024 “Соли маърифати ҳуқуқӣ” донишу малакаи кормандони мақомоту сохторҳои гуногун, инчунин мақомоти ҳифзи ҳуқуқ, мақомотҳои судӣ ва прокуратура такмилу тақвият дода шуда, дар фаъолияти кории ин сохторҳо усулҳои нави корӣ, ки ба меъёрҳои байналмилалӣ мутобиқанд, ворид хоҳанд гашт ва таваҷҷуҳи бештаре ба волоияти қонун дода шуда, соҳаи қонунгузории кишварамон ҳамрадифи ислоҳотҳои сиёсӣ, иқтисодӣ, иҷтимоӣ ва фарҳангии ҷомеа бештар такмил хоҳад ёфт.
2. Эълон гардидани соли 2024 “Соли маърифати ҳуқуқӣ” такони ҷиддӣ барои тақвият ва баланд бардоштани саводнокии ҳуқуқии тамоми шаҳрвандони кишвар ва, алалхусус, гурӯҳҳои осебпазри ҷомеа хоҳад буд. Чунин иқдом, бори дигар тамоми сохтору мақомотҳои давлатро, аз ҷумла мақомоти ҳифзи ҳуқуқуро водор месозад, ки дар иҷро намудани масъулиятҳояшон вобаста ба баланд бардоштани савияи дониши ҳуқуқии шаҳрвандони кишвар талошҳои зиёдтар аз худ нишон диҳанд.

Бе шаку шубҳа, маърифату саводнокии ҳуқуқӣ яке аз воситаҳои калидӣ барои мустаҳкам гардонидани ҷомеаи пешрафта ва адолатпарвар мебошад. Бо такя ба суханони Сарвари кишварамон бояд бори дигар таъкид намуд, ки ҳар фарди дорои номусу дид, андешаву афкори шахсӣ дар зебову обод намудани кишварамон, баланд бардоштани сатҳу сифати зиндагии халқамон ва иртифо бахшидани обрӯи Ватани азизамон дар арсаи байналмилалӣ саҳми худро гузорад.

Муфассал ...

ПАЁМ: МАЪНО, МАЗМУН, ҲАДАФ ВА АРЗИШИ ОН

Варқа ОХОННИЁЗОВ, доктори илмҳои филологӣ, сарходими шуъбаи фолклор ва адабиёти Бадахшони Институти илмҳои гуманитарии ба номи Б. Искандарови АМИТ

 

ПАЁМ:

МАЪНО, МАЗМУН, ҲАДАФ ВА АРЗИШИ ОН

 

Калимаи “паём” дар луғот ва фарҳангҳо ба маънои “хабар”, “пайғом”, “расолат” ва амсоли инҳо омадааст. Инчунин, ба мазмуни “аз забони касе матлабе (катбӣ ё шифоҳӣ)-ро ба дигаре расондан” низ истифода мешавад. Аз ин ҷост, ки барандагони паёмро “паёмбар”, “пайғомбар” ё “пайамбар”-у “пайғамбар” мегуфтанд.

Бузургтарин расолате, ки дар мавриди эътиқод анҷом пазируфт, аз ҷониби Расули Акрам Муҳаммади Мустафо дар расондани паёми Худованди аззаву ҷалл ба инсоният буд. Ҳазрати Расолатпаноҳ ин масъулияташро дар назди Офаридгор ва офаридаҳои ӯ бо сарбаландӣ адо намуд ва паёми Худоро аз аввал то ба охир ба онҳо мунтақил сохт. Паёми Худо саропо панд, саропо рамз ва саропо равшанӣ буд барои онҳое, ки ба мафҳум ва ботинашон сарфаҳм рафтанду амал намуданд ва ин паём саропо оташ, саропо гиреҳ ва саропо торикӣ  буд барои онҳое, ки аз такаббуру ҷаҳлу нодонӣ ба он сарфаҳм нарафтанд ва ё сарфаҳм рафтан нахостанд. Пас, ҳадафи паёми Худо раҳоии инсоният аз ҷаҳлу торикию нодонӣ будааст. Инсонҳо ҳамеша ва ҳама вақт ба он ниёз доранд, аз он мустафод мекунанд ва ба он эътиқоду эътимод мебанданд.

Ҷои тазаккури махсус аст, ки Паёми мавриди эҳтирому зикр асосан бар тақвияти ва таҳкими руҳонияти одамон тамаркуз мекунад. Аммо инсонҳо инчунин зиндагии моддӣ ва дунявӣ низ доранд. Онҳо дар доираи вазъҳои таърихӣ ва рукнҳои фарҳангӣ, баромади миллию иҷтимоии худ ба гурӯҳҳою халқҳову миллатҳо ҷудо шуда, ҳар қисмате аз ин мардум давлатҳои миллии худро фароҳам меоранд ва онро ҳаматарафа рушд мебахшанд. Давлатҳои миллӣ дар чаҳорчўби ахлоқу одоб, тамаддуну фарҳанг, ҳуқуқу масъулият ва қонунгузориҳою низоми давлатии ба худ хос ҳаёт, фаъолият ва рушди худро ба роҳ мемонанд. Ба унвони мисол, давлати тоҷикон, яъне Ҷумҳурии Тоҷикистони мо дар асоси рукнҳои дар боло зикршуда ва инчунин бар арзишҳо ва ҳадафҳои умумимиллӣ пойдор буда, дар ҳар марҳилаи ҳаёт ва рушд ба нақшаҳои муҷаддад ва паёмҳои мукаммал эҳтиёҷ пайдо мекунад. Паёми Сарвари давлат ба намояндагони халқ маҳз олитарин дастур дар сатҳи Давлат, Ҳукумат ва Намояндагони халқ аст, ки ҳадафи он роҳнамоии мардум ба сӯи ояндаи нек ва зиндагии шоиста мебошад. Паёми Президенти кишвар ҳуҷҷатест, ки раванди рушди кишвар ва таҳаввули ҳаёти сиёсӣ, иқтисодӣ, иҷтимоӣ ва фарҳангии мардумро зина ба зина, сол ба сол, давра ба давра ва соҳа ба соҳа таҳлилу пешгӯӣ менамояд. Таҳаввулоти ҳаматарафаи оламу одамро ба инобат гирифта, ин Паём ҳар сол ироа мешавад, зеро олам мутағайир аст ва мушкилоту пешравиҳо метавонанд дар давраҳои гуногун ҷойгузини якдигар бошанд.

Акнун чанд сухан аз сохтор, муҳтаво ва ҳадафи Паёми имсолаи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба Маҷлиси Олиро рӯи қоғаз меорем, то гуфтаҳои боло ташреҳ ва собит гарданд.

Паёми Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба Маҷлиси Олӣ, ки 28-уми декабри соли 2023 ироа гардид, “Дар бораи самтҳои асосии сиёсати дохилӣ ва хориҷии љумҳурӣ” ном дошт. Унвони Паём муъҷаз, вале воқеан паёмдиҳанда аст. Муҳтавои асосии Паём дар ду калима маҳафуз аст: самтҳо ва сиёсатҳо. Ин ду калима кулли маъно, мазмун ва ҳадафи Паёмро дар худ паноҳ додаанд. Ба сухани дигар, “Самтҳои асосӣ” ва “Сиёсати дохилӣ ва хориҷӣ”-и мамлакат ҳамоно кулли соҳаҳои ҳаёти мардуми кишварро дар назар доранд.

Паём расман аз таҳлили арқом ва омори соли 2023 оғоз мегардад, вале дар бисёре аз муқоисаҳо Пешвои миллат ба санаду омори солҳои пешин, махсусан ҳафт соли пеш ба такрор муроҷиат мекунад. Ба фикри ин ҷониб, муроҷиат ба омори ҳафтсола ва муқоисаи он бо соли 2023 рамзӣ набуда, балки асоси илмӣ ва таърихӣ дорад бо чанд сабаб, ки дутошон инҳоянд:

Аввалан, дар ҳафт соли охир имтиҳонҳои сахти пешбининашуда бар сари инсоният, бо шумули аҳолии Тоҷикистон, омаданд ва сиёсати пешгирифтаи Давлат ва Ҳукумати мамлакати мо бо сарварии Пешвои миллат устувор будани хешро ба ҳар гуна пешомадҳои номатлуб собит сохт. Инро Президенти муҳтарам ба таври оқилона чунин ба таъкид гирифт: “Сарфи назар аз таъсири омилҳои манфии солҳои охир, аз ҷумла паҳншавии бемории сироятии КОВИД–19, низоъҳои тиҷоратӣ, муноқишаҳои минтақавӣ, халалдор гардидани низоми муносибатҳои байналмилалии иқтисодиву молиявӣ ва таъсири бевоситаи онҳо ба иқтисоди миллӣ ба мо муяссар шуд, ки нишондиҳандаҳои рушдро дар ин марҳалаи ҳассос таъмин намоем”.

Дуюм, шумораи 7 то андозае рушди иқтисодии мамлакатро ба давраҳо табақабандӣ мекунад ва бурду бохти соҳаҳои гуногуни хоҷагии халқро метавон дар муқоисаи се ҳафтсолаи ҳаёти мамлакат таҳлилу хулосабандӣ намуд. Худи Президенти кишвар зикр менамояд: “Танҳо пас аз барқарорсозии сулҳу субот ва роҳандозии фаъолияти бонизоми соҳаҳои фалаҷгардидаи ҳокимияти давлатӣ мо имконият пайдо кардем, ки ба масъалаҳои рушди иқтисодиву иҷтимоии мамлакат машғул шавем. Яъне мо ба рушди иқтисодии мамлакат аз соли 2000-ум – ҳамагӣ 23 сол пеш шуруъ кардем”. Бо такя ба ин  суханони Сарвари давлат, метавон хулоса кард, ки соли 2024 ҷамъбасти 7- солаи сеюми рушди воқеии иқтисоди кишвар маҳсуб мешавад.

Зикр бояд кард, ки таҳлилу муқоисаҳо дар Паём инчунин вазифагузориҳоро дар пай доранд. Президенти мамалакат дар асоси пешниҳоди омори соҳаи мушаххаси хоҷагии халқ, вазорату идораҳои марбутаро вазифадор месозад, то роҳҳои зиёд намудани ин ё он маҳсулот ва ё рушду равнақ додани ин ё он соҳаро дар давоми солҳои минбаъда таъмин намоянд. Барои мисол, дар хусуси яке аз мушкилоти даврони муосири сайёра ҳарф зада, Президенти кишвар масъулинро ба ин сон роҳнамоӣ мекунад: “Бо дарназардошти тағйирёбии иқлим ва бо мақсади беҳтар кардани вазъи экологии кишвар, инчунин, муҳайё намудани шароити ҳарчи беҳтар ва мусоиди зист барои аҳолӣ ба Ҳукумати мамлакат, Кумитаи ҳифзи муҳити зист ва тамоми сохтору мақомоти давлатӣ супориш дода мешавад, ки барномаи мушаххаси давлатӣ оид ба кабудизоркунии кишварро барои давраи то соли 2040 қабул ва амалӣ намоянд”.

Чунин таъкиду роҳнамоӣ, масъалагузорӣ ва вазифасупориҳои мушаххас нисбати тамоми соҳаҳои хоҷагии халқ дар Паём зикр гардидаанд ва онҳо воқеан ояндаи беҳтарро барои мардуми мамлакат муаррифӣ менамоянд. Аллакай, чунон ки бояд бошад, вазорату идора ва кумитаву муассисҳои дахлдор, ҳар яке дар алоҳидагӣ ва ҳамаашон дар якҷоягӣ, нақшаҳо ва стратегияҳои амалҳояшонро тибқи таҳлилҳои Паём таҳия намуда истодаанд ва дар наздиктарин фурсат ба роҳандозии онҳо шуруъ мекунанд. Аз ин рӯ, шакке дар дуруст ва оқилона амалӣ шудани ин нақшаҳо нест, зеро мутахассисони беҳтарини миллат ба таҳияву амалигардонии онҳо вобаста шудаанд.

Ҷои тафаккур бар сари ду-се ҷанбаи дигари Паёми имсолаи Президенти Ҷумҳурӣ барои мо мемонад, ки аз назари шаҳрванди қатории мамлакат ба онҳо муносибат ва аз онҳо пайравӣ кардан моро ба ояндаи боз ҳам шукуфотар мерасонад.

Яке аз масъалаҳо, ки Пешвои миллат дар Паёми имсола ба он тамаркуз намуд, “ташаккули маърифтаи ҳуқуқии шаҳрвандон” аст. Сухани Президенти кишвар дар ин ҷода ин буд: “Бояд гуфт, ки дар раванди бунёди ҷомеаи пешрафта ва адолатпарвар масъалаи ташаккули маърифати ҳуқуқии шаҳрвандон нақши калидӣ дорад”. Дар идомаи ин суханон Президенти кишвар талаби такмили системаи судии давлат, таъмини волоияти қонун, ҳифзи ҳуқуқ, таъмини дастрасӣ ба адолати судӣ ва иттилоот оид ба фаъолияти судҳо, муҳокимаи ошкоро ва одилонаи судӣ ба таҳкими қонуният, пешгирӣ кардани содиршавии ҷиноят, эҳтиром ба қонун ва ҳифзи ҳуқуқу озодиҳои инсон ва шаҳрванд, ҷорӣ намудани технологияҳои муосири электронӣ дар фаъолияти судҳоро намуд.

Аммо зарур аст бояд донист ва кӯшиш кард, ки ҳар яки мо ҳамчун  шаҳрванди Ҷумҳурӣ низ ба донистани ҳуқуқ ва масъулиятҳои хеш ҷавобгар ҳастем. Агар савияи дониши ҳуқуқии мо дар сатҳи паст қарор дошта бошад ва мо аз моҳияту талабҳои қонунгузории расмӣ бехабар бошем, пас “бунёди ҷомеаи пешрафта ва адолатпарвар” мушкил хоҳад буд. Аз Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон сар карда, то қонун ва қарорҳои тоза ба тавсибрасида бояд бохабар бошем ва онҳоро дар зиндагии ҳарсоатаамон риоя намоем. Боз бармегардам ба Паём, ки дар он аз ин хусус омадааст: “Амалӣ намудани меъёрҳои Конститутсия ба мо имкон дод, ки пояҳои устувори ҷомеа ва давлатро созмон диҳем, сулҳу оромӣ, суботи сиёсӣ ва ваҳдати миллиро таҳким бахшем, рушди устувори иқтисодии кишварамонро таъмин намоем, барои ҳар як шаҳрванди мамлакат шароити зиндагии арзанда ва инкишофи озодонаро муҳайё созем”. Боз ҳам ба хотири таъмини шароити зиндагии арзанда ва инкишофи озодона барои ҳар як шаҳрванди Тоҷикистон ва 30- солагии қабули нахустин Қонуни асосии малакати соҳибистиқлоли мо  Президенти кишвар соли 2024 “Соли маърифати ҳуқуқӣ” эълон намуд.

         Дуюмин масъалае, ки моро бояд ҳамчун шаҳрванд ва ба тариқи дастҷамъона барои ҳалли мудаввоми он сафарбар намояд, мусоидати бевосита дар таҳкими саривақтӣ ва навсозии иқтидори Қувваҳои Мусаллаҳи мамлакат мебошад. Агар Давлат ва Ҳукумати мо бо лавозимоту техникаи нав, тармиму тартиб ва таъмини шароити беҳтарин барои мудофеони Ватан сари кор гирад, мо шаҳрвандон ва падарону модарон бояд фарзандонамонро дар сафарбар намудан баҳри ҳифзи марзу буми Ватан дилгарм ва дастгирӣ намоем. Мо набояд аз дастрасӣ ба “ҳадафи азнавсозии имкониятҳои Қувваҳои Мусаллаҳ”, ки баҳри боз ҳам “беҳтар таъмин намудани амният ва суботи кишварамон мебошад” дар канор бошем.

Ва билохира, ҳама гуна хайрхоҳӣ, дастгирӣ, ҳамкорӣ ва шарикӣ танҳо ва танҳо дар чаҳорчӯби арзишҳои миллӣ ва ба хотири таъмин намудани ҳадафҳои рушди устувор  амалӣ мегарданд. Ин аст як ҷанбаи дигари муҳим, ки дар Паём аз он ёд гардидаст, чунончи:  “Мо аз ҳамкориҳои худ бо ҳамаи ташкилотҳои байналмилалии молиявӣ ва дигар шарикони рушд қаноатманд мебошем ва минбаъд низ бо мақсади таъмин намудани ҳадафҳои рушди устувор ҳамкориҳои худро бо онҳо густариш медиҳем”.

Ҳамин тариқ, Паём дар замони муосир роҳнамое аст ба сӯйи ояндаи нек, ояндаи шукуфо ва ояндаи шоиста. Паёмро бояд бо ҳамин маъно шинохт ва бо ҳамин ҳадаф амалӣ намуд.

Муфассал ...

РУШДИ САРМОЯИ ИНСОНӢ - ЯКЕ АЗ НУКТАҲОИ КАЛИДИИ ПАЁМИ ПЕШВОИ МИЛЛАТ

Назаршоева Чилла – мудири шуъбаи забонҳои помирии Институти илмҳои гуманитарии ба номи академик Б. Искандарови Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон

РУШДИ САРМОЯИ ИНСОНӢ - ЯКЕ АЗ НУКТАҲОИ КАЛИДИИ ПАЁМИ ПЕШВОИ МИЛЛАТ

Паёми Президенти кишвар муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон, ки ҳамасола дар охири сол аз ҷониби Сарвари давлат ба Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ироа мегардад, як навъи натиҷагирӣ аз ҷамъбасти тамоми соҳаҳои хоҷагии халқ ба шумор меравад, Аз ин лиҳоз ҳар як паёми Президенти кишвар як навъ муждаи нек ба ояндаи дурахшони миллӣ арзёбӣ мегардад.

Ҳар як нуктаи Паёми Президенти кишвар барои пешрафти соҳаҳои мухталифи хоҷагии кишвар муҳим буда, он ҳамчун як барнома ва раҳнамои ояндасоз дар тамоми соҳаҳо мусоидат мекунад.

Як нуктаи муҳиме, ки дар Паёми имсолаи Сарвари давлат ба он таваҷҷуҳи хоса зоҳир карда шуд, ин рушди сармояи инсонӣ ба шумор меравад, ки дар замони муосир ин сармояи яке аз омилҳои муҳими рушди иқтисодӣ низ фаҳмида мешавад. Сарвари давлат дар бобати ин масъала қайд намуданд, ки: «Рушд ва истифодаи оқилонаи сармояи инсонӣ пеш аз ҳама яке аз масъалаҳои дорои аҳаммияти аввалиндараҷа ба шумор рафта, дар ҷаҳони муосир рушди сармояи инсонӣ аз омилҳои муҳими баланд бардоштани сатҳу сифат ва самаранокии соҳаҳои ҳаётан муҳими иҷтимоии ҷомеаи кишвар, хусусан илму маориф, инноватсия ва тандурустӣ, инчунин фаъолияти самараноки муассисаҳои илмӣ ва таҳқиқотӣ мебошад».

Мафҳуми «сармояи инсонӣ», ки маҷмуи дониш, малакаю маҳорат, қобилият ва саломатии инсонро дар бар мегирад ва қувваи пешбарандаи ҷомеа ва кишвар ба ҳисоб меравад, яке аз сарчашмаҳои муфиди таъмин намудани талаботҳои наслҳои оянда мебошад. Аз ин ҷиҳат, бамаврид аст, ки ҳукумати кишвар тамоми қувваю нерўи худро ба пешрафт, инкишоф ва рушди он равона сохтааст ва хушбахтона, сол то сол ба ин самт диққат ва ғамхориҳои бештар равона шуда истодааст.

Сармояи инсонӣ ҳамчун муҳаррики пуриқтидор дар пешрафти технологияю инноватсияи муосир буда, омили калидии баланд бардоштани сатҳу сифат ва самаранокии муассисаҳои илмию таълимӣ мебошад.

Дар ин самт яке аз иқдомҳои саривақтии Сарвари кишвар, ки дар Паёми имсола ироа гардид, ин дастгирии ҳамаҷонибаи таҳқиқотҳои илмӣ тавассути баланд бардоштани сатҳи маблағгузории он мебошад. Дар ин замина масъалаҳои таъсис додани марказҳои муосири илмӣ ва илмӣ-таҳқиқотӣ, озмоишгоҳҳо, инчунин ба роҳ мондани ҳамкории муассисаҳои илмӣ бо истеҳсолот барои давраҳои минбаъда муҳим арзёбӣ гардиданд.

Барои баланд бардоштани арзиши сармояи инсонӣ дар навбати аввал таъмин намудани сатҳи баланди маълумотнокӣ ва тайёр кардани кадрҳои баландихтисос дар тамоми соҳаҳои хоҷагии кишвар лозим ва зарур аст. Маҳз рушди сармояи инсонӣ, аз ҷумла маърифати илмию техникӣ афзалияти ҳаётан муҳими миллӣ боқӣ мемонад, чунки илм на танҳо омили пурқуввати рушди истеҳсолот аст, балки ба тамоми соҳаҳои ҳаёти ҷамъиятӣ таъсиррасон аст ва рушди онҳоро асосан илм муайян мекунад. Бар замми ин илм ба фарҳангу сиёсат низ таъсиррасон мебошад. Аммо дар шароити муосир рушди сармояи инсонӣ дар доираи ҳамкорӣ бо истеҳсолот ба ҳаёти ҷомеа махсусан таъсири қавӣ мерасонад. Чаро? Чунки истеҳсолоти баланди технологии илмӣ имрўз сатҳи рушди кишварҳои пешрафтаи ҷаҳонро муайян намуда, барои ҷомеаи онҳо сатҳи муносиби зиндагӣ ва афзалиятҳои рақобатпазириро дар арсаи ҷаҳонӣ фароҳам меорад.

Аз ин рў, таъкиди бевоситаи Сарвари давлат дар масъалаи ҳамкории фаъол бо корхонаҳои истеҳсолӣ ва омода кардани кадрҳои баландихтисос дар Паёми имсола ба таври хоса ба тақвият бахшидану рушди сармояи инсонӣ равона шудаааст. Ҷаноби Олӣ дар Паёми соли 2023 мефармоянд, ки: «Дар ин раванд вазоратҳои маориф ва илм, меҳнат, муҳоҷират ва шуғли аҳолӣ, Кумита оид ба таҳсилоти ибтидоӣ ва миёнаи касбӣ ҷиҳати таҳкими заминаи моддиву техникии муассисаҳои таҳсилоти ибтидоӣ ва миёнаи касбӣ, ҳамкории фаъол бо корхонаҳои истеҳсолӣ ва омода кардани кадрҳои баландихтисоси техникиву муҳандисӣ чораҷӯйӣ намоянд» ва Вазоратҳои дахлдорро барои тадбирандешӣ дар масъалаи бардоштани сатҳу сифати фаъолияти муассисаҳои таҳсилоти олии касбӣ вазифадор менамояд: «Вазорати маориф ва илм, Комиссияи олии аттестатсионӣ, Агентии назорат дар соҳаи маориф ва илм, Академияи миллии илмҳо ва академияҳои соҳавӣ, ҳамчунин, вазифадор карда мешаванд, ки барои ба сатҳи сифатан нав бардоштани фаъолияти муассисаҳои таҳсилоти олии касбӣ тадбирҳои зарурӣ андешанд». Албатта, пешниҳоду таъкидҳои Сарвари давлат дар ин хусус ҳам як воситаи фароҳам овардани шароит барои рушди сармояи инсонӣ мебошанд.

Воқеан илм ҳамеша бо ҳаёту фаъолияти одамон алоқаманд аст ва талаботи амалия яке аз сарчашмаҳо ва омилҳои рушди он мебошад. Вобастагии истеҳсолот аз илм ва ниёзҳои он на танҳо дар эҳтиёҷоти бевоситаи техникӣ, балки эҳтиёҷоти васеи ҷомеа барои таъмини раванди моддии ҳаёт, мавҷудият ва рушди ҷомеаи инсонӣ зоҳир мешавад.

Хурсандиовар аст, ки аз ҷониби Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дастгирии таҳқиқоти илмӣ ба воситаи боло бурдани ҳаҷми маблағгузории он, таъсиси марказҳои муосири илмию таҳқиқотӣ ва ба роҳ мондани ҳамкории муассисаҳои таълимию илмӣ бо сохторҳои истеҳсолӣ дар давраи минбаъда муҳим арзёбӣ гардид. Дар робита ба ин, дар Паёми имсола Президенти мамлакат ба Ҳукумати кившар ва вазорату идораҳои ваколатдори соҳаи илму маориф супориш доданд, ки ҷиҳати маблағгузорӣ, тақвият ва истифодаи самараноки сармояи инсонӣ тадбирҳои муассирро роҳандозӣ намоянд.

Итминони комил дорем, ки иҷрои саривақтии дастуру супоришҳои Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон, ки зимни ироаи Паёми имсола назди масъулини соҳаи илму маорифи кишвар гузошта шуданд, метавонад дар рушд ва самаранокии истифодаи сармояи инсонӣ ва дар пешрафти кишвари азизамон - Тоҷикистони соҳибистиқлол мусоидат намояд.

 

Пайнавиштҳо

1. Е.В. Семенов. Человеческий капитал в сфере науки / Вестник международных организаций. 2007. №4 (12).
2. Паёми Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон «Дар бораи самтҳои асосии сиёсати дохилӣ ва хориҷии ҷумҳурӣ»// http://www.president.tj/node/32191
3. Рауфӣ А. Арзишмандии сармояи инсонӣ// https://ravshanfikr.tj/i-tisodi-mill-va-durnamoi-on/arzishmandii-sarmoyai-inson.html.

 

Муфассал ...

Паёми Пешвои миллат – омили муваффақият

Паёми Пешвои миллат – омили муваффақият

(мусоҳибаи муовини сардори идораи телевизион ва радиои ВМКБ Тоҷинисо Файзуллобекова бо директори Институти илмҳои гуманитарии ба номи академик Б.Искандарови АМИТ Қаландариён Ҳ.С.)

Т.Ф.: Лутфан бигўед, ки аз назари Шумо Паём чӣ ҳуҷҷатесту чӣ барномаест?

Ҳ.Қ.: Паём ин як ҳуҷҷати барномавӣ аст. Чун ҳуҷҷат аст, пас, далелу бурҳон дорад, муҳру имзо дорад, қонунӣ ҳаст, қудрати ҳимояту ҳифозат дорад ва аз назари юридикӣ ҳуқуқи талабу дархост кардан низ дорад.

Ва чун барнома аст, барнома омўхта мешаваду омўзонда мешавад; барнома нақша дораду вазифаҳо; нақшаҳо иҷро мешаванду вазифаҳо амалӣ.

Аз ин рў, Паём ҳуҷҷаи барномавиест, ки фарогири тамоми ҷабҳаҳои давлатдорӣ буда, дар он оид ба пешбурди самараноки сиёсати хориҷӣ ва таъмини пешрафти соҳаҳои иқтисоду саноат, энергетика, роҳу нақлиёт, амнияту мудофиа, ҳифзи ҳуқуқу тартибот, тандурустӣ, фарҳанг, илму маориф, ҳифзи иҷтимоии аҳолӣ, ҷавонон, варзиш ва сайёҳӣ вазифаҳои мушаххас ба миён гузошта шудаанд.

Т.Ф.: Дар оғози Паём Пешвои миллат ба вазъи ҷаҳони муосир ишора намуда, эълон намуданд, ки соли 2023 дар умум барои мардуми шарифи Тоҷикистон соли пурбарор буд. Дар ин мавзуъ чӣ гуфтаниҳое доред?

Ҳ.Қ.: Пешвои миллат дар ду паллаи тарозўи сол – дар яке мураккабшавии вазъи ҷаҳони муосир, тағйирёбии иқлим, хушксоливу камобӣ ва дар дигаре заҳмати аҳлонаву содиқонаи мардуми сарбаланди кишвар мегузорад ва ғалабаи заҳмату меҳнат бар машаққатро эълом дошта, ҷамъбасти як соли бобарору бомуваффақиятро эълон менамояд. Барои тасдиқи ин сухан Пешвои миллат ба чанд нишондодҳои рақамӣ ишора менамоянд, ки дар ҳақиқат Ҳукумати ҶТ бо сарварии Роҳбари Давлат дар доираи андешаву арзишҳову ормонҳои миллӣ кору фаъолият намуда, ба муваффақиятҳо назаррас ноил гардид.

Махсусан, нисбат ба соли гузашта ба андозаи 8,3 фоиз зиёд гардидани маҷмўи маҳсулоти дохилии кишвар ва ба беш аз ба 130 млрд. сомонӣ расонидани он ва ҳамчунин таъмин гардидани қисми даромади буҷети давлатӣ ба андозаи 102,5 фоиз баёнгари рушди босуботи кишвар дар соли ҷамъбастӣ мебошад. 

Танҳо аз ҳисоби буҷети давлатӣ барои рушди соҳаҳои иқтисодиву иҷтимоии кишвар беш аз 40 млрд сомонӣ равона шудааст, ки нисбат ба соли 2022 5,3 млрд сомонӣ зиёдтар мебошад.

Роҳбари давлат таъкид намуданд, ки новобаста аз вазъи номусоиди ҷаҳони муосир, паҳншавии бемории сироятӣ КОВИД-19, низоъҳои тиҷоратӣ, муноқишаҳои минтақавӣ ва халалдор гардидани низоми муносибатҳои молиявӣ ва таъсири онҳо ба иқтисоди миллӣ НИШОНДИҲАНДАҲОИ РУШД дар ин марҳалаи ҳассос таъмин гардиданд.

Даромади пулии аҳолӣ соли 2023 дар нисбати 2017 3,3 баробар афзоиш ёфта, музди миёнаи меҳнат 2 баробар ва нафақаи ниҳоӣ 1,9 баробар зиёд гардида бошад, сатҳи камбизоатӣ аз 29,5 фоизи соли 2017 то 21,2 фоизи соли 2023 коҳиш дода шуд. Ба илова, нишондиҳандаи сатҳи камбизоатӣ аз 83 фоизи соли 1999 то 62 банди фоизӣ дар соли 2023 паст карда шуд, супориш дода шуд, ки дар ҳафт соли минбаъда сатҳи камбизоатӣ бодя ба 10 фоиз паст карда шуда, суръати рушди иқтисоди миллӣ дар сатҳи на кам аз 8 фоиз таъмин карда шавад.

Т.Ф.: Ба фикри Шумо меҳвари усулии Паёмро чӣ ташкил медиҳад?

Ҳ.Қ.: Паём фарогири тамоми масоили иҷтимоиву иқтисодии кишвар буда, ба навъе саргузашти таърихии миллату мардуми тоҷик мебошад. Ва бешак меҳвари усулии Паёмро боло бурдани сатҳи некуаҳволии мардум, ҳалли мушкилоти мавҷуда, фароҳам овардани шароити мусоиди кориву зиндагӣ ва расидан ба ҳаёти шоиста ташкил медиҳад.

Сарвари давлат дар доираи Паёми имсола низ барои беҳтар намудани вазъи иҷтимоии шаҳрвандони кишвар супориш доданд, ки аз якуми январи соли 2024 музди меҳнати амалкунандаи хизматчиёни ҳарбӣ, кормандони мақомоти ҳифзи ҳуқуқ ва дигар кормандони ин мақомот 40 дар сад зиёд мешавад. Ҳамзамон бо ин, Сарвари давлат масъалаи аз 1 июли соли 2024-ум 30 дар сад боло рафтани нафақаҳои суғуртавии меҳнатӣ, инчунин иловапулии онҳоро ба миён гузошта, дар ин замина ба тасвиб расидани дастуру фармоишоти заруриро ёдовар шуданд. Сарвари давлат, ҳамчунин бар он афзуданд, ки аз 1 июли соли 2024 маоши вазифавии кормандони мақомоти ҳокимият ва идоракунии давлатӣ, муассисаҳои маориф, илм, фарҳанг, варзиш, тандурустӣ, муассисаҳои соҳаи ҳифзи иҷтимоӣ, дигар ташкилотҳои соҳаи ҳифзи иҷтимоӣ, инчунин стипендияҳо 40 дар сад зиёд мегардад. Бояд изҳор намуд, ки ин тарзи масъалагузории иҷтимоию молиявӣ дар мамлакат собиқа надорад.

Баланд будани нишондиҳандаҳои рақамӣ дар қиёс бо солҳои пеш, аз ҷумла ворид шудани сармояи хориҷӣ, амалӣ шудани шумораи зиёдтари лоиҳаҳои сармоягузории давлатӣ, сохта ба истифода дода шудани корхонаҳову коргоҳҳои истеҳсолӣ аз ҷониби соҳибкорони ватандўсти кишвар, таъсис ёфтани ҷойҳои нави корӣ, таҳкими ҳамкориҳо бо ширкатҳои ватаниву хориҷӣ ва ба илова, ба андозаи 40 фоиз зиёд намудани маоши вазифавии кормандон аз он дарак медиҳад, ки Тоҷикистони азизи мо дар кўтоҳтарин давраи рушди худ аз қатори кишварҳои дар ҳоли рушд ба гурўҳи кишварҳои мутараққӣ дохил хоҳад шуд.

Т.Ф.: Роҳбари давлат дар Паём ишора намуданд, ки мо ба рушди иқтисодии мамлакат танҳо аз соли 2000-ум шурўъ кардем. Чаро ба ин мавзуъ дар Паём ишора намуданд ва оё таърихи рушди иқтисодии Вилояти Мухтори Кўҳистони Бадахшон аз ягон ҷиҳат рабте ба ин сана дорад ё не?

Ҳ.Қ.: Дуруст аст, ки Истиқлолиятро замоне ба даст оварда будем, ки тамоми соҳаҳои ҳокимияти давлатӣ куллан фалаҷ гардида буданд, байни ҷонибдорони ҳукумати марказӣ ва гурўҳҳои мухталифи мухолифон даргириҳои мусаллаҳонаи даруниқавмӣ ба вуқўъ пайваст. Баъд аз имзо шудани Созишномаи истиқрори сулҳ ва ризоияти миллӣ (1997), се-чор соли дигар зарур буд, то вазъият дар кишвар ором гардад, гурезагон ба ватан баргарданд, шохаҳои асосии ҳокимияти сиёсӣ ва рукнҳои идоракунии давлат тибқи принсипҳои давлати дунявию ҳуқуқбунёд фаъолияти солими худро ба роҳ монанд. Аз ин рў, Пешвои миллат дар Паём ишора намуда буданд, ки “танҳо пас аз барқарорсозии сулҳу субот ва роҳандозии фаъолияти бонизоми соҳаҳои фалаҷгардидаи ҳокимияти давлатӣ мо имконият пайдо кардем, ки ба масъалаҳои рушди иқтисодиву иҷтимоии мамлакат машғул шавем”. Бо ин ишора, аз як тараф, Пешвои миллат сад афсўс мехўрад, ки дар солҳои аввали соҳибистиқлолӣ лаҷоми давлатдорӣ ба дасти фурсатталабони мунофиқу мухолиф афтод ва ногузир ба ҷанги шаҳрвандӣ оварда расонд ва рушди давлати соҳибистиқлолро беш аз даҳ сол ба қафо кашид. Аз ҷониби дигар, Роҳбари Давлат ифтихорманд аз он аст ва башорат аз он медиҳад, ки Ҳукумати ҶТ муваффақ гашт то дар 23 соли оромиву суботи сиёсӣ ба ҳадафҳои стратегии худ расад.

ВМКБ низ чун яке аз гўшаҳои нотакрори кишвари азизамон Истиқлолиятро бо як оғўши кушод пешвоз гирифт ва мардуми бедордили он аз болафшонии байрақи озодӣ дар ин баландиҳо хушҳолӣ мекарданд. Аммо мутаассифона, ба иллати таъмин набудани волоияти қонун дар вилоят мардум аз шуълаи истиқлолу озодиву саодатмандӣ дертар баҳраманд гаштанд. Ин боис гардид, ки дигар қисматҳои кишварамон ба маротиб аз мо пеш гузаштанд. Агар дар дигар гўшаву канори мамлакат 23 соли рушди босубот рафта бошад, ВМКБ танҳо таърихи яксолаи оромиву осудагиро паси сар кардааст. Дар як соли рушду пешрафт бо ҳидоятҳои Пешвои муаззами миллат ва саҳмгузориҳои ҳадафмандонаву хизмати шарафмандонаи Раиси вилоят, муҳтарам Мирзонабот Алишер Худобердӣ мо бо натиҷаҳои бузург як ҷаҳиши таърихӣ доштем ва ин ҷаҳиш зиндагии мардумро куллан ба тарафи мусбат тағйир дод.

Т.Ф.: Пас, таъмини волоияти қонун ба ҳифзи ҳуқуқу манфиатҳои давлату шаҳрванд мусоидат мекунад ва натиҷааш, албатта, ба рушду инкишофи тамоми соҳаҳои иқтисодиву иҷтимоӣ оварда мерасонад.

Ҳ.Қ.: Бе ягон шакку тардид! Ҷаноби Олӣ дар Паём дуруст таъкид кардаанд, ки тамоми дастоварду пешравиҳои то имрўз ноилшудаи кишвар натиҷаи қонунҳои таҳия ва қабулкардаи парламенти мамлакат мебошад.  “Амалӣ намудани меъёрҳои Конститутсия, - мегўяд Сарвари Давлат, - ба мо имкон дод, ки пояҳои устувори ҷомеа ва давлатро созмон диҳем, сулҳу оромӣ, суботи сиёсӣ ва ваҳдати миллиро таҳким бахшем, рушди устувори иқтисодии кишварамонро таъмин намоем, барои ҳар як шаҳрванди мамлакат шароити зиндагии арзанда ва инкишофи озодонаро муҳайё созем”. Соли 2024 ба қабули Конститутсияи ҶТ 30 сол пур мешавад. Пешвои миллат ба ифтихори таҷлили ин санаи муҳимми таърихӣ пешниҳод намуданд, ки ин сол “Соли маърифати ҳуқуқӣ” эълон карда шавад. Ин иқдоми хело актуалӣ ва саривақтӣ мебошад, зеро яке аз сабабҳои асосии содиршавии ҷиноят аз тарафи шаҳрвандон ва вайрон кардани меъёрҳои қонун маҳз надонистани худи қонун аст.

Маърифати ҳуқуқӣ – маҷмўаи арзишҳо ва донишҳои ҳуқуқиест, ки барои баланд бардоштани дарку эҳсоси волоияти қонун ва густариш додани донишҳои ҳуқуқӣ нигаронида шудааст.

Т.Ф.: Аз муҳтавои Паём бармеояд, ки Пешвои миллат дар Паём ҷомеаи ҷаҳонӣ ё ҷомеаи башариро мухотаб қарор медиҳад ва ба масъалаҳои муҳимми глобалӣ таваҷҷуҳ мекунад. Дар ин мавзуъ чӣ гуфтаниҳое доред?

Ҳ.Қ.: Пешвои миллат ба мушкилоти давлатдории дохилӣ ишорат намуда, ҷо-ҷо аҳли башар ва ё ҷомеаи башариро низ мухотаб қарор медиҳад. Ин албатта, бесабаб буда наметавонад. Дар замони ҷаҳонишавӣ кишвари Тоҷикистон мисли дигар давлатҳо ҷузъи ҷудонашавандаи олам аст ва ҳатто як мушкилоти ҷузъии кишвари мо масъалаи мавриди ташвиш ва баҳси дигар минтақаҳо аст ва баръакс. 

Масалан, гармшавии ҳарорати сайёра ва оқибатҳои манфии он, ба мисли камобӣ, хушксолии паёпай, бад шудани ҳолати муҳити зисти инсоният, вазнин шудани таъминот бо маводи ғизоӣ ва оби босифати нўшокӣ ба паҳншавии бемориҳои сироятӣ оварда мерасонад. Барои ҳамин ҳам Пешвои миллат ба аҳли башар муроҷиат намуда, ба хотири наҷоти табиату инсоният андешидани тадбирҳои бетаъхиру муассирро талаб мекунанд.  

Ва чун кишвари мо аз рўи мавқеи ҷуғрофӣ дар қисмати мусоиду муносиб қарор дорад, дар таъмини таносуби мувозинати табиии минтақа саҳмгузору пешсаф будани мо ба нафъи кулли минтақа аст.

Ҳамчунин чун Тоҷикистон минбаъд низ сиёсати дарҳои кушодро пеш мебарад, ногузир бо тамоми кишварҳои дунё, махсусан кишварҳои исломӣ ҳамкории худро боз ҳам густариш медиҳад. Пешвои миллат дар Паём аз ҷомеаи ҷаҳонӣ даъват ба амал меоварад, ки ҳамаи низоъҳо, махсусан дар Афғонистон ва Ховари Миёна танҳо бо роҳи музокирот ва муколама ҳал карда шаванд.

Т.Ф.: Шумо чун яке аз роҳбарони муассисаҳои илмӣ-академикӣ дар бораи мақоми олим ва мавқеи илм дар Паём чӣ метавонед гуфт?

Ҳ.Қ.: Бояд иқрор шуд, ки дар тамоми фаъолияти чандсолаи Роҳбари Давлат масъалаи илму маориф ҳамеша дар мадди назарашон буда, таваҷҷуҳи хосса ба ин соҳа дар Паёми навбатӣ низ комилан зоҳир аст. “Рушди илму маориф, - мегўяд Пешвои миллат, - калиди пешрафти ҳамаи соҳаҳо ва омили муҳимтарини таъмин намудани ояндаи босуботи давлат ва фардои босаодати ҷомеа ба ҳисоб меравад”.

Роҳбари Давлат дар баробари баланд бардоштани моҳонаи вазифавии кормандони илму маориф ба идораҳои дахлдор ҷиҳати маблағгузорӣ, тақвият ва истифодаи самараноки сармояи инсонӣ роҳандозӣ намудани тадбирҳои муассир ва заруриро супориш намуданд. Ҳамчунин супориш дода шуд, ки ба рушди иқтидори илмии муассисаҳои илмӣ дар доираи лоиҳаҳои давлативу байналмилалӣ диққати ҷиддӣ дода шуда, дар раддабандии ҷаҳониву минтақавӣ мавқеи шоиста ишғол намудани муассисаҳои таҳсилоти олии касбии кишвар таъмин карда шавад.

Дар баробари дастгириҳои пай дар пайи Сарвари давлат аз соҳаи илму маориф дар амал татбиқ намудани корҳои илмиро аз муҳимтарин вазифаҳои олимон баршумурданд. Имрўз фурсате фаро расидааст, ки олимони мо бо тадқиқотҳои арзишманди худ дар пешрафту тавсеаи минтақа саҳми босамари худро расонанд. Имрўз коршиносон маълум намуданд, ки 60 дарсади ҳудуди Тоҷикистон дар мавзеъҳои баландкўҳ, 21 дарсад дар ҳудуди миёнакўҳ, 10 дарсад дар доманакўҳҳо ҷойгир буда, танҳо 9 фоизи он барои рушди кишоварзӣ имконияти мусоид дораду халос. Пас, дастгирии бесобиқа дар ҷаҳон аз соҳаи илму маориф моро ҳам водор месозад, ки вобаста ба густариши иқтисодиёту мавқеи ҷуғрофии кишварамон тадқиқотеро ба анҷом расонем, ки дар ҳамин вазъияти мавҷуда рушди иқтисоди мамлакатро ба даст оварда тавонем.      

 

Муфассал ...