ХИЗМАТИ ДАВЛАТ БАРОИ ИЛМ ВА ХИЗМАТИ ИЛМ БАРОИ ДАВЛАТ

Варқа Охонниёзов

доктори илмҳои филологӣ  

ХИЗМАТИ ДАВЛАТ БАРОИ ИЛМ

ВА ХИЗМАТИ ИЛМ БАРОИ ДАВЛАТ

(андешае чанд перомуни Мулоқоти Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бо аҳли илм ва маорифи кишвар аз 30-юми майи соли 2024)

 

       Пеш аз он, ки ба умқи маънои суханони Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ҳангоми мулоқоташон бо аҳли илм ва маорифи кишвар фурӯ равем, зарурат ба таъкид аст, ки роҳбарони сатҳи ҷаҳонӣ ба ҳеҷ ваҷҳ суханашонро ду намекунанд. Манзури банда аз ин таъкид он аст, ки асли масъалаи гуфтори Президенти кишвари мо, ҳамчун яке аз роҳбарони ҷаҳонӣ ва сатҳи олӣ аз нахустин суханрониҳояшон, ки аз минбари Қасри Арбоб оғоз гардида, то ба минбарҳои баланди Милали Муттаҳид ва Иттиҳоди Аврупо идома ёфтанд, тағйир накардаст. Ҳар як калимаи  ин ҳомии миллат барои таҳкими мафҳумҳои сулҳу субот, ваҳдату ягонагӣ, пешрафту рушд, илму амал ва кор гирифтан аз ақлу хирад равона шудааст ва дастури ҳамешагие аст барои пеш рафтани ҷомеа. Ба унвони мисол, банда нуктаҳои асосии мулоқоти чанд сол пеши Пешвои миллат бо аҳли илму маориф, вохӯрӣ бо фаъолон, намояндагони ҷомеа ва ходимони дини мамлакат, паёмҳои се-чор соли охири ба аъзои парлумон ва кулли мардуми Тоҷикистон ироашударо баргашта мулоҳиза намудам, ки онҳо яке тақвиятдиҳандаи дигар ҳастанд. Дар ин замина нуктае фарогири андешаи ман гашт, ки чаро гурӯҳ ё муассисае ба таҳлили ин ҳуҷҷатҳо аз назари пайванди мантиқӣ, андешаронии пайдарпай роҷеъ ба масъалаҳои муҳими ҳаётӣ ва ояндабинии онҳо ба таври алоҳида сари кор нагиранд?! Ин ҳуҷҷатҳо якдафъаина нестанд, балки онҳо набзи саёраро давра ба давра месанҷанд ва ҳаёти мо шаҳрвандони Тоҷикистонро таҳлилу пешбинӣ менамоянд!

       Ба фикри инҷониб, танҳо расондани мазмун ва мароми мулоқоту паёмҳои Пешвои муаззами миллат ба мардум ҳанӯз кам аст, балки дар асоси таҳлили амиқи онҳо нақшаҳои воқеъии амалро ба мардум, сохторҳо, муассисаҳо, мактабу донишгоҳҳо ва кулли қишрҳои ҷомеа пешниҳод кардан зарур мебошад. Ба мулоқоти Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бо аҳли илм ва маорифи кишвар, ки 30-юми майи соли 2024 дар Кохи Ваҳдат баргузор гардид, низ бояд аз ҳамин нуқтаи назар муроҷиат намуд, яъне муқоисаву таҳлили он бояд бо мулоқотҳои пешина ва дурбиниҳои ироашуда анҷом гардад. Чунин усули таҳлил метавонад моро ба сари он сабабҳое расонад, ки чаро илми муосири тоҷик, бовуҷуди доштани имкониятҳои зарурӣ, ҳанӯз посухгӯйи талаботи ҳаёт нест. Хулосаи охир маҳсули андешаҳои ман нестанд, балки онҳо дар заминаи гуфтаҳои зерини Пешвои миллат, ки нахустин ҷумлаҳои Мулоқот астанд, шакл гирифтаанд:

       “Имрӯз тасмим гирифтем, ки натиҷаҳои мулоқоти қаблӣ, ҳолати кунунии рушди илм ва дурнамои он, масъалаҳои баланд бардоштани сатҳи омӯзиши илмҳои табиӣ ва риёзӣ, ташаккули тафаккури техникӣ, дастгирии ташаббусҳо дар самти ихтироъкорӣ, инчунин, сифат ва самаранокии тарбияи кадрҳои илмиро дар кишвар баррасӣ намоем”.

       Мулоқоти навбатии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бо аҳли илм ва маорифи кишвар аз муҳимтарин таҳлилҳо ва дастурот роҷеъ ба имрӯзу фардои илму маориф иборат буд. Дар заминаи таҳлилҳои анҷомшуда аз ҷониби Роҳбари мамлакат ва Сарвари давлат ду ҷанбаи мулоқотро зикр кардан ҷоиз аст, ки бояд ҳар як шахси ба илму маорифи мамлакат иртиботдошта сари онҳо ба таври алоҳида ва холисона андеша ронад.

       Ҷанбаи аввали мулоқот таҳлили арқом ва ибтикороти давлат барои пешрафти илми тоҷик дар давоми 25-соли охир ва ҷанбаи дуввуми он чашмандози холисона ба посухи илму маорифи кишвар ба ин ибтикороту имконоти фароҳамовардаи давлату Ҳукумати Тоҷикистон астанд. Мо бо такя бар таҳлилҳои Пешвои миллат роҷеъ ба ин ду масъала чанд андешаи хешро баён хоҳем намуд.

       Мусаллам аст ва ҳақ ба ҷониби Пешвои муаззами миллат аст, ки талоши давлату Ҳукумати Тоҷикистон то соли 2000-ум аслан барои “қатъи ҷангу хунрезӣ, барқарор кардани сулҳу оромӣ, аз кишварҳои дуру наздики хориҷӣ ба Ватан ва маҳалли зисташон баргардонидани беш аз як миллион нафар гурезаҳои иҷборӣ, ташкил кардани шароити зарурии зиндагӣ барои онҳо ва ба роҳ мондани раванди барқарорсозии баъдиҷангӣ буд”. Ин вазъи собит аст ва бештар аз 80 фоизи аҳли ҷомеа шоҳиди зиндаи он мебошад.

       Бовуҷуди ҳамаи ин носозгориҳои рӯзгор, “Ҳукумати мамлакат дар шароити бисёр мураккаби иқтисодиву молиявии солҳои 90-ум на фақат ҳамаи муассисаҳои Академияи илмҳо ва академияҳои соҳавиро устувор нигоҳ дошт, балки дар сохтори онҳо даҳҳо пажӯҳишгоҳ ва марказҳои нави илмиву таҳқиқотиро таъсис дод”.

       Чунонки зикр намудем, таҳлил ва пешниҳоди арқом роҷеъ ба ибтикорот ва ташаббусҳои давлату Ҳукумат барои баланд бардоштани сатҳи сифтаи зиндагии шаҳрвандони кишвар қисмати аввали мулоқотро фароҳам оварда буд. Бояд иқрор кард, ки на ҳамаи мо аз ин рақамҳо бохабар ҳастем ва ба онҳо диққати ҷиддӣ додаем. Воқеъан, агар даме чашм пӯшида ин рақамҳоро аз тасаввур ба воқеъият кӯчонем, хоҳем дарк кард, ки чӣ кору пайкори азимеро мардум ва Ҳукумати мо таҳти роҳнамоии Сарвари матиниродаву собитқадамашон анҷом додаанд. Агар гӯем, ки ин вазъ аз лиҳози таҳлили имконияти дар ихтиёрдоштаи Ватан ҳайратовар аст, муболиға нахоҳем кард. Ба як таҳлили дар мулоқот омада муроҷиат мекунем, ки роҷеъ ба лоиҳаҳои амалишуда аст:

      “Дар давраи соҳибистиқлолӣ дар соҳаҳои мухталифи иқтисодиву иҷтимоии кишвар, аз ҷумла дар соҳаи илму маориф аз ҳисоби буҷети давлатӣ ва сармояи хориҷӣ беш аз 1400 лоиҳаи сармоягузории давлатӣ ба маблағи 36 миллиард сомонӣ амалӣ карда шуд. Ҳоло дар мамлакат боз 724 лоиҳаи сармоягузории давлатӣ ба маблағи умумии 152 миллиард сомонӣ амалӣ шуда истодааст, ки аз ин шумора даҳҳо лоиҳа ба соҳаи илм равона гардидааст”.

       Сарвари давлат аз бунёду азнавсозии роҳҳои мамлакат, ки “Тоҷикистони сепорчаро ба як қаламрави воҳид табдил дод”, аз боло рафтани сатҳи зиндагии аҳолии кишвар, ки ба дарозумрии онҳо таъсири бевосита гузошт, афзоиши бемайлони теъдоди аҳолии малакат, сармоягузорӣ барои рушди соҳаи алоқа ва ба маротиб зиёд шудани муштариёни алоқаи мобилӣ, таҳким бахшидани системаи интернет, тақвият ва таҳкими низоми бонкӣ ва ташкилотҳои қарзӣ, афзоиши пасандозҳои аҳолӣ, афзудани шумораи меҳмонхонаҳо, тақсими қитъаҳои замин барои кишт ва истиқомат ба аҳолӣ, ташкил ва ба кор андохтани теъдоди зиёди корхонаҳои саноатӣ ва таъмини аҳолӣ аз ҷои кор, таъмини истиқлолияти энергетикии мамлакат ва соири пешравиҳову дастовардҳои хоҷагии халқ маълумоти бо рақамҳо ва далелҳои собитшударо ба аҳли илму маориф ироа намуданд. Дар ин миён, яъне ҳангоми ироаи маълумоти собит доир ба талошҳои давлату Ҳукумат баҳри фароҳам овардани шароити зисти мувофиқ ва мутобиқ ба замони имрӯз, албатта дар доираи имкониятҳои мавҷуда, Пешвои миллат аз хизматҳои давлат барои илм ва маориф низ ёд оварданд. Чунон чи:

       “Мо дар ин марҳала барои тақвияти заминаҳои моддиву техникии илми ватанӣ маблағгузориро зиёд карда, ба ин мақсад 1 миллиарду 607 миллион сомонӣ ҷудо намудем, сохтори Академияи илмҳоро мукаммал гардонидем ва соли 2020 онро ба Академияи миллии илмҳо табдил додем”.

       “Дар давраи соҳибистиқлолӣ дар соҳаҳои мухталифи иқтисодиву иҷтимоии кишвар, аз ҷумла дар соҳаи илму маориф аз ҳисоби буҷети давлатӣ ва сармояи хориҷӣ беш аз 1400 лоиҳаи сармоягузории давлатӣ ба маблағи 36 миллиард сомонӣ амалӣ карда шуд”.

       “Ҳоло дар мамлакат боз 724 лоиҳаи сармоягузории давлатӣ ба маблағи умумии 152 миллиард сомонӣ амалӣ шуда истодааст, ки аз ин шумора даҳҳо лоиҳа ба соҳаи илм равона гардидааст”.

      “Мо ба масъалаи маориф ва илм таваҷчуҳи аввалиндараҷа дода, дар давоми беш аз 30 соли соҳибистиқлолӣ зиёда аз 3900 муассисаи таҳсилоти умумӣ, аз ҷумла муассисаҳои типи нав, яъне гимназия, литсею коллеҷ, инчунин, донишгоҳу донишкада бунёд кардем”.

       Аз ин ба баъд Пешвои миллат ба масъалаҳое дар самти илму маориф дахл карданд, ки ҷавобгӯйи талабот нестанд ва онҳоро “омилҳои нигароникунанда” номиданд. Сарвари давлат аз кулли ин омилҳо ва муҳаррикони онҳо ба таври бояду шояд огоҳ ҳастанд ва ба ҳар якашон баҳои “сазовор” доданд. Агар касе гумон кунад, ки майдатарин норасоии ин ё он соҳа аз назари Роҳбари мамлакат дар канор мемонад, хато кардааст. Мо ба бозгӯйии муассисаҳо ва шахсони ба ҳайси “омилҳои нигароникунанда” муаррифишуда намепардозем, зеро дар ҳар як камбудии соҳаи илму маорифи кишвар ҳамаи мо, чӣ олимону донишмандон ва чи падарону модарон “саҳмгузор” ҳастем. Мо аз таҳлилҳои Пешвои миллат танҳо сабабҳоеро дарёфт карданием, ки боиси ба вуҷуд омадани “омилҳои нигароникунанда” дар соҳаи илму маориф гардидаанд, то дар оянда аз онҳо сабақ гирифта тавонем.

       Ҳарисӣ. Ҳарисӣ, яъне чашмгуруснагӣ ва тамаъкорӣ. Илм танҳо дар як маврид бо ҳарисӣ дар тавозун аст, агар донишҷӯй ё донишманд ҳариси илм бошад. Дар дигар мавридҳо ҳарисӣ дар илм маънои заволи илмро дорад.

       Осонгузорӣ. Маънои аввалияи калимаи “осонгузорӣ” беғамӣ, бепарвоӣ аст, ки дар илм умуман ҷоиз нест. Олими андешаманд нисбати раванду натиҷаҳои илми хеш ва заҳмату ба ҷойе расидани шогирдони худ набояд осонгузору бепарво бошад. Ҳимояи рисола ба хотири дарёфти диплом ва интихоби шогирд ба хотири дарёфти сармоя набояд ҳадафи олим бошад.   

       Фориғболӣ.  Илм чизе нест, ки пас аз дарёфти як сатҳи он хотирҷамъу фориғбол шавӣ. Роҳи илмро дар тӯли умр паймудан зарур меояд то ба мақсад бирасӣ. Аз ҷониби дигар, олими мудаввом дар такопӯ ҳам худ ва ҳам халқу ватанашро аз натиҷҳои илмаш баҳравар месозад.

      Вазифаи илмиро чун мансаб қабул кардан. Илм дараҷаи мансабӣ надорад ва ҳар он вазифае, ки дар муассисаҳои илмӣ аст, танҳо ба хотири мудирият (менеҷмент)-и дурусти кор асту халос. Онро чун мансабу мансабдорӣ қабул кардан ва талоши то охири умр аз даст надодан ба заъфи муассисаи илмӣ табдил меёбад ва пеши роҳи илми воқеъиро мегирад. Аз ҷониби дигар, чунин талош чашми мутахассисони ҷавонро бештар на ба илмталошӣ, балки ба мансабталошӣ мекушояд. Набояд фаромӯш кард, ки Пешвои миллат ба қувва ва матонати ҷавонон боварӣ ва эътимоди қавӣ доранд!   

       Нақзи меъёри ба кор қабул кардан аз рӯи донишу ихтисос. Ҷойгузини меъёри ба кор қабул кардан аз рӯи донишу ихтисос гардидани “меъёри шиносу худӣ” дар бисёре аз соҳаҳои илм теша бар решаи илм аст. Ҳангоме, ки мутахассис бекор, вале номутахассис кордор аст, илм ин заъфро ҳис мекунад ва онро қабул намекунад. Мисоли равшани ин омилро Президенти мамлакат дар ҷалб шудани мутахассисони ғайрисоҳавӣ ба баъзе аз марказҳои илмӣ нишон дода, бидуни адолат ва талабот анҷом гардидани ҷобаҷогузории кадрҳоро дар академияҳои илми кишвар ба таъкид гирифтанд.

       Ҷустани роҳи бе заҳмат дар илм. Олими асил медонад, ки расидан ба ҳар як натиҷа ва дараҷаи кучаки илм бидуни заҳмати азим ба даст намеояд. Вале дар илми муосири мо ҳолатҳое ҷой доранд, ки хилофи ин андеша астанд. Бархе аз рисолаҳои илмӣ, ки барои ҳимоя пешниҳод мешаванд, танҳо дар унвонашон дигаргунӣ доранду аксари муҳтаво ва матнҳои онҳо якхела аст. Бар замми ин, плагиат (асардӯздӣ) аз маризиҳои хуруҷкунандаи илми тоҷик гардидааст, ки маҳз аз андешаи ҷустани роҳи безаҳмат дар илм пайдо шудаст.

       Саҳлангорӣ дар илм. Аз ҷумла, саҳлангорӣ нисбати фаъолиятҳои “вобаста ба мубрам будан ё набудани мавзуъҳои таҳқиқотӣ, сифати корҳои илмӣ, натиҷаҳои бадастовардашуда ва аҳаммияти амалӣ, яъне татбиқи онҳо дар истеҳсолот”, алоқаманд набудани бархе “аз маводи илмии пешниҳодгардида ба самти фаъолияти озмоишгоҳ ё шуъбае, ки корманд дар он фаъолият менамояд” ва ҳамчунон, фаъолияти баъзе аз олимон дар доираи мавзуъҳое, ки "барои илм ва истеҳсолоти ватанӣ аҳаммияти назариявӣ ё амалӣ надоранд ё таҳқиқоти такрорӣ мебошанд, ҳеҷ алоқамандӣ надорад” ба илми тоҷик таъсири амиқи манфӣ мерсонад.

       Ҳунари забондонӣ, аниқтараш надонистани забон ва надоштани ҳунари забондонӣ. “Як камбудии дигари аксари олимони кишвар ин аст, ки онҳо ғайр аз забони русӣ забонҳои дигари илми муосири ҷаҳониро намедонанд ва аз дастовардҳои навтарини олимони дунё сари вақт огоҳ намешаванд”.

       Хуллас, заъфу камбудиҳои илми тоҷик, ки аз ҷониби Сарвари даалат ошкор гардиданд, аз реги биёбон зиёдтар аст ва аксари онҳо ба худи олимону муассисаҳои илмӣ иртибот доранд, зеро давлат ва Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон тамоми имкониятҳои мавҷударо истифода ва мавҷуднабударо фароҳам овард, то илми миллӣ рушд ёбад ва ба дастовардҳои назаррас ноил гардад. Ба як сухан, давлат хизматашро барои илм софдилона анҷом дода истодааст, вале илм то ба ҳол посухи ин хизматро ба таври бояду шояд надодааст. Умед ва боварӣ аст, ки нуктаҳои мулоқоти Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бо аҳли илм ва маорифи кишвар ба таври воқеъӣ таҳлилу муқоиса гардида, натиҷаҳояшон дар наздиктарин солҳо дар тамоми муассисаҳои илму маорифи мамлакат мавриди амал қарор хоҳанд гирифт.

 

Муфассал ...

Муҳтарам Хушвахтзода Кобилҷон Хушвахт

Муҳтарам Хушвахтзода Кобилҷон Хушвахт

Ҳайати кормандони Институти илмҳои гуманитарии ба номи академик Б.Искандарови Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон Шуморо бо рӯзи мавлудатон аз таҳти дил муборакбод менамоянд!

Саъю талошҳои Шумо дар ҷодаи илм, дар беҳтар ва самаранок намудани сохтори таълиму тадриси донишгоҳи олии кишвар – Донишгоҳи миллии Тоҷикистон ба ҳамагон маълум аст. Имрӯз сарварии Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон - яке аз муътабартарин ниҳодҳои илмии кишварро, ки дар гузашта донишмандони барҷастае чун Садриддин Айнӣ ва Муҳаммад Осимӣ онро роҳбарӣ мекарданд, бар дӯш доред. Ба ин вазифаи масъулиятнок таъин шудани Шумо - олими ҷавон дар таърихи Академия як саҳифаи нав аст.

Мо итминони комил дорем, ки Шумо чун роҳбари кордон ба ҷомеаи илмии Тоҷикистон таъсири муассире хоҳед бахшид. Мо мавлудатонро таҳният гуфта, ба Шумо аз таҳти дил тавфиқи кор, шукуфоӣ, саломатии бардавом ва нерӯю рӯйдодҳои дурахшону дастовардҳои беназири илмиву роҳбариро таманно дорем!

Муфассал ...

Аламшоев Қурбониддин Мирзовафоевич 64-умин солгарди умрашонро пешвоз мегиранд.

Имрўз яке аз олимони пуркору пурмаҳсул, номзади илми таърих, ходими пешбари шуъбаи таърих, бостоншиносӣ ва мардумшиносии Институти илмҳои гуманитарии ба номи Б. Искандаров, узви Иттифоқи журналистон ва аъзои Иттифоқи нависандагони Тоҷикистон Аламшоев Қурбониддин Мирзовафоевич 64-умин солгарди умрашонро пешвоз мегиранд. Ҳайати кормандони Институти илмҳои гуманитарӣ ба номи Б. Искандаров шарики ин рўзи фархундаи соҳибҷашн гардида, барояшон мегўем, ки МИЛОДИ НАКЎИ УМРАТОН ҲУМОЮН БОД! Барояшон умри босаодату рўзгори хуш, парвози баланди илмию эҷодӣ, баҳори бехазони умр ва дар канори пайвандону дўстон ва шогирдонатон саломат буданро орзу менамоем!

 

Муфассал ...

Ключевая роль науки с акцентом на развитие

Шоидарвозова Марзия Саидвалишоевна  - старший научный

сотрудник Института гуманитарных наук имени

Б. Искандарова НАНТ.    

 

Ключевая роль науки в современном обществе

(в контексте выступление Президента Республики Таджикистан, Лидера нации уважаемого Эмомали Рахмона на встрече с представителями интеллигенции страны)

 

       Наука, технологии и инновации играют все большую роль в современном, быстро меняющемся мире. Многочисленные дилеммы, стоящие сегодня перед нами, похоже, приобретают все более общий характер. К их числу относится стремление найти равновесие между объемом финансирования на научно-исследовательские и опытно-конструкторские разработки (НИОКР) и уровнем развития различных отраслей экономики; между фундаментальными и прикладными исследованиями, между генерацией новых знаний и производством знаний, пользующихся спросом на рынке.

       Теория эндогенного роста показала, что экономический рост зависит от инвестиций в научные исследования и образование. Бесспорно, страны с высоким научным потенциалом обладают наибольшим военным, политическим и финансовым могуществом и обеспечивают высокий уровень благосостояния граждан. Основой их влияний является гигантский объем накопленных и создаваемых знаний во всех областях социальной деятельности. В современном мире именно наука является основой технологического развития, устойчивого экономического роста, духовной модернизации.

       В научном мире есть такой показатель, как индекс знаний, который определяется по трем основным показателям: образование и человеческие ресурсы, масштабы инноваций и информационно-коммуникационные технологии. Общество, основанное на знаниях, становится таковым только тогда, когда лидирующее место в нем занимают исследовательские организации, научные центры, университеты.

       Для подтверждения своих слов приведем топ 10 стран с самым высоким уровнем показателей научного потенциала согласно индексу знаний. К ним относятся Швеция, Финляндия, Нидерланды, Тайвань, Дания, Норвегия, Австралия, Новая Зеландия, США и Германия.

       Необходимо отметить, что расходы стран Евросоюза на научно-исследовательские и опытно-конструкторские работы в 2022 году выросли на 6,3% и составили 352 млрд. евро. Наибольшая интенсивность НИОКР в 2022 году была зафиксирована в Бельгии (3,44% ВВП), Швеции (3,4%), Австрии (3,2%) и Германии (3,13%). Наименьшие показатели были отмечены в Румынии (0,46% ВВП), на Мальте (0,65%) и в Латвии (0,75%).

       По данным последних пяти лет финансирование науки в мире увеличилось на 19%, а число ученых – на 14%. В то же время эксперты ЮНЕСКО отмечают, что более 60% всех расходов на науку приходится всего на две страны - США и Китай. При этом 80% стран инвестируют в научные исследования менее 1% ВВП.

       Теперь рассмотрим реалии Республики Таджикистан, согласно выступлению Лидера нации только в 2024 году финансирование сферы науки Таджикистана было доведено до 225 миллионов сомони, что на 45 миллионов сомони больше, чем в 2023 году.

       Средняя зарплата работников Национальной академии наук в 2003 году составляла всего 45 сомони, а в 2023 году была доведена до 2438 сомони, то есть увеличена почти в 54 раза. С июля, наряду с другими отраслями, заработная плата научных работников будет увеличена еще на 40%.

       Для повышения эффективности научного потенциала республики  соответствующим структурам и органам было поручено усилить работу по реализации показателей Национальной стратегии развития Республики Таджикистан на период до 2030 года с целью доведения к концу срока реализации стратегии до 1,5% ВВП доли общих расходов в сфере науки.

       Несомненно, для повышения эффективности результатов научных разработок, первостепенное значение имеют научные кадры. В настоящее время в стране работают около 5900 кадров, из которых 886 человек, или 15,5 %, являются докторами наук (из них 146, или 16 % - женщины), 4800 - кандидатами наук и 158 - докторами наук по специальности. За период независимости количество кадров со степенями и учеными званиями увеличилось в 1,8 раза, в том числе докторов наук – почти в четыре раза и кандидатов наук – в 1,6 раза.

       В Республике Таджикистан функционируют 87 научно-исследовательских организаций. На наш взгляд, при правильном выстраивании стратегии развития их деятельности Таджикистан может стать конкурентоспособным среди других стран.  

       Очевидно, что впервые роль науки как важнейшего движущего фактора устойчивого развития была безоговорочно признана на столь высоком уровне. На наш взгляд, устойчивость науки зависит от способности государства сделать науку основой национальных стратегий развития, мобилизации возможностей и инвестиций для борьбы с возникающими вызовами.

       Несомненная важность данной встречи состоит в том, что она является как трамплином для дальнейшего устойчивого развития экономики на основе продвижения и финансирования науки. Это указывает на важный сдвиг в научном ландшафте, при  котором увеличивают государственные инвестиции в НИОКР. Никогда еще дебаты в отношении научных исследований с государственными инвестициями в фундаментальные и высоко рисковые исследования для расширения диапазона научных открытий не были столь значимыми.

      На наш взгляд, Правительство рассматривает науку как наилучший способ использования эффективной движущей силы роста и гарантирует свободу научных исследований и поощряет свои институты как средство достижения национального суверенитета и создания экономики знаний, оказывающей поддержку исследователям и изобретателям.

       Это Послание может изменить стратегию развития науки, на фоне которого будет создаваться условия для ее развития, т.е. до 2030 года ежегодное отчисление в науку достигнет 1,5% от национального ВВП.

       Развитие научных исследований, в целом, направлено на решение стратегических задач, создание предпосылок и условий для качественного роста экономики страны. За последние пять лет был рост объемов финансирования науки (в реальном измерении – в среднем на 4% в год), численности занятых исследованиями и разработками (в среднем в год – на 2%), но темпы роста были более медленными.

       Провозглашение 2020-2040 годов «Двадцатилетием изучения и развития естественных, точных и математических наук в сфере науки и образования» закладывает основу для достижения этой цели и возрождения статуса таджикского государства как центра науки.

      Для реализации стратегии развития науки и научной деятельности было бы своевременным во-первых, усилить взаимосвязь между научными учреждениями и реальным сектором экономики и во-вторых, повысить мобильность научных кадров путем обмена опытом между научными институтами различных стран, которая должна стать благом для республики и повысить роль и вклад научных институтов в различные сферы.

 

 

 

 

 

 

Муфассал ...