Путь молодых в науку и вопросы их профессионализации

Ардабаева Мадина – докторант PhD

отдела истории, археологии и

этнографии ИГН НАНТ

 

Путь молодых в науку и вопросы их профессионализации

(размышления в свете выступления Президента Республики Таджикистан, Лидера нации уважаемого Эмомали Рахмона на встрече с деятелями науки и образования страны)

 

       Развитие науки в любой стране мира в первую очередь основывается на развитии научного сообщества таким образом, чтобы главенствующую роль в нём играла преемственность поколений в научной сфере. Преемственность предполагает степень эффективности реализации молодых учёных в научном мире. Примером могут послужить такие развитые страны как Япония, Корея, Китай, Индия, не говоря уже об Америке и Европе, где большая часть научных открытий принадлежат именно молодым учёным. Так в чём же заключается секрет такого развития молодого поколения учёных этих стран? В первую очередь в этих странах молодая часть научного сообщества рассматривается как наиважнейший ресурс научной динамики общества, а следовательно и его главный базис жизнестойкости. Поэтому для взращивания молодого поколения учёных и их профессионального становления в научном сообществе этих стран государством или отдельными корпорациями выделяются большие финансовые гранты, которые подвергаются поэтапному мониторингу и контролю. Это в свою очередь развивает определённый высокий уровень академической культуры, базирующийся на неимоверную ответственность за проделанную работу, будь то исследование, изобретение или открытие. В зависимости от вышеперечисленных факторов увеличивается и сам статус, и престиж учёного.

       Несомненно, для такого развития молодых учёных отдельная роль принадлежит научным школам под руководством видных учёных, которые ведут эти школы в течение десятилетий. Говоря о научной школе мы подразумеваем, прежде всего, именно преемственность научных знаний - это неразрывность процесса смены идей, теорий, понятий, методов научного исследования и т.д., ведь наука не сможет развиваться и подняться на более высокую ступень без предшествующей ступени, вбирая оттуда самое ценное и необходимое, накопленное поколениями учёных. Именно об этом говорили А. Эйнштейн и Л. Инфельд в своём знаменитом изречении «… Создание новой теории не похоже на разрушение старого амбара и возведение на его месте небоскрёба. Оно скорее похоже на восхождение на гору, которое открывает новые и широкие виды, показывающие неожиданные связи между нашей отправной точкой и её богатым окружением. Но точка, от которой мы отправлялись, ещё существует и может быть видна, хотя она кажется меньше и составляет крохотную часть открывшегося нашему взгляду обширного ландшафта» [2, 125].

       Это значит, что новые научные теории никоим образом не отрицают старые теории, а смена одной научной теории другой обнаруживает как различия, так и преемственность между ними. Это касается в первую очередь и научных школ, так как на каждом этапе они используют теории, гипотезы, законы, научные понятия фактический материал, методы исследования предшествующих эпох и по своему содержанию являются их репрезентаторами. Если исходить из данной точки зрения, то можно констатировать, что определённый исторический период развития науки напрямую зависит не только от достигнутого уровня развития экономики, производства и социальных условий, но и в большей части от развития научных школ, накопленного им запаса научных истин, выработанной ими системы теорий и понятий.

        Нельзя забывать, что в истории мировой науки, каждый гениальный учёный был представителем той или иной научной школы и исходил из знаний, накопленных как его предшественниками, так и его современниками, недаром сам Ньютон в свое время говорил: «Я стоял на плечах гигантов» [3].

      Если применить всё сказанное к реалиям нашей страны, то необходимо помнить, что молодым ученым любой сферы науки жизненно необходимы научные школы под руководством опытных ученых (благо их у нас предостаточно) указывающих им путь на основе установленных законов и теорий, существующих в сфере их деятельности. Так как каждый ученый, особенно молодой, без руководства и напутствия опытного наставника не может обойтись. Для подтверждения этой точки зрения можно привести слова Д. И. Менделеева, что «истинные открытия делаются работой не одного ума, а усилием массы деятелей, из которых иногда один есть только выразитель того, что принадлежит многим, что есть плод совокупной работы мысли» [1, 8]. Значит, чтобы быть выразителем знаний многих, необходим путеводитель направляющий вектор исследования молодых учёных.

      Несомненно, профессиональное становление молодого учёного сопровождается некоторыми проблемами, которые препятствуют его профессиональному развитию. Для устранения этих препятствий в первую очередь необходимо создать на базе существующих научных сообществ республики научные школы по чётким, разграниченным научным направлениям с формированием тенденции наставник - последователи (ученики); повысить уровень государственного финансирования именно данных школ с надлежащим мониторингом и контролем выполненных им научных проектов; повышения уровня академической культуры путём выбора и воспитания научных кадров, владеющих комплексами знаний, практических навыков и умений, обеспечивающих успешность научного труда, интеллектуальных способностей, личностных качеств, готовность (опыт) к научной деятельности и достижению высоких научных результатов; путем популяризации науки и ее достижений в развитии страны поднять престиж профессии учёного; улучшение социальных условий молодых учёных препятствующих росту миграционных настроений и их выходу из профессии.

       Сегодня настало время для преемственности научного поколения в нашей стране с учётом таких факторов и проблем как формирование научных школ с учётом социально-профессионального развития молодёжи; пристальное внимание на изменения в их профессионально-трудовой сфере; готовность и обучение молодых научных кадров к переходу на информатизации и цифровизации всех сфер науки; особое внимание обратить на специфику развития образовательных и профессиональных отношений в научном сообществе к молодым; искоренение тенденций местничества, когда место рождение ученого преобладает над его действительными научными достижениями и т.д.

       Тут мы привели только несколько факторов влияющих по нашим наблюдениям на развитие и профессионализацию молодых научных кадров в нашей стране, которые могут быть исправлены самими научными сообществами при надлежащем анализе. Мы не рассмотрели в данной статье такие факторы влияния на развитие и профессионализацию молодых ученых как кризисы, связанные с научными школами государства в постсоветском периоде, уровень социальной неопределенности самих молодых научных кадров, состояние развития экономики и стихийный характер развития рынка труда и профессиональных отношений, издержки системы профессионального образования и её медленное реформирование и т.д.

        Без устранения вышеперечисленных проблем и формирования действительно научной среды мы не сможем в дальнейшем говорить о крепкой научной среде в стране и её устойчивой тенденции развития в сфере профессионализации научных кадров.

        Государство, создав условия для стабильной профессиональной социализации и профессионального развития молодых учёных, обеспечивает общество новым поколением учёных, которые будут направлять весь свой интеллектуальный потенциал на развитие и процветание своей страны. И тогда каждый из них подразумевая государство и научные школы, созданные им, сможет с гордостью сказать слова великого Ньютона: «Если я видел дальше других, то это потому, что я стоял на плечах гигантов»…

 

Литература:

1. Паули, В. Физические очерки / В. Паули. - М.: Наука, - С. 8.
2. Эйнштейн, А. Эволюция физики / А. Эйнштейн, Л. Инфельд. - М.: Наука, 1965. - С. 125.
3. Проблема единства и многообразия истории: - URL: https://issuu.com/studtv.donntu/docs (дата обращения: 20.07.2024). – Текст: электронный.

 

 

Муфассал ...

Вақти он расидааст, ки…

Ризвоншоева Нуринисо – ходими илмии

шуъбаи забонҳои помирии ИИГ АМИТ

 

Вақти он расидааст, ки…

 

       Мулоқоти имсолаи  Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Пешвои миллат Эмомалӣ Раҳмон бо аҳли илм ва маорифи кишвар ба таҳлили ҳолати кунунии рушди илм ва дурнамои он, масъалаҳои баланд бардоштани сатҳи омӯзиши илмҳои табиӣ ва риёзӣ, ташаккули тафаккури техникӣ, дастгирии ташаббусҳо дар самти ихтироъкорӣ, инчунин, сифат ва самаранокии тарбияи кадрҳои илмӣ дар кишвар ва корҳои анҷомдодаи илми ватанӣ дар масири пешрафти давлат ва иқтисодиёту иҷтимоиёти мамлакат бахшида шуда буд.

     Имрўз ҳатто ноогоҳтарин фарди ҷомеаи мо наметавонад гуфт, ки Ҳукумати Тоҷикистон ба илм ҳамчун ба яке аз омилҳои асосии рушди кишвар ва ба олимон ҳамчун ба захираи бузурги зеҳнии ҷомеа муносибат надораду барои пешрафти ҳамаҷонибаи илм ва беҳтар гардонидани шароити иҷтимоии кормандони соҳаи илм ҳамаи имкониятҳоро муҳайё наменамояд. Зеро Ҳукумати Тоҷикистон ҳамасола бо дарназардошти мақому манзалати илм, олимону донишмандон, аҳли маориф ва зиёиёни эҷодкорро дар ҷомеа аз нигоҳи иҷтимоӣ, маънавӣ ва молиявӣ давра ба давра дастгирӣ менамояд. Албатта, анҷом додани ин иқдом аз Ҳукумати мамлакат саъю  талоши зиёд, заҳмат ва хароҷоти бузургро талаб мекунад [1] ва дар суханронии Пешвои миллат ин нуқта бо далелҳои омории аниқ таъкиду баррасӣ гардиданд, ки дар ҳақиқат муассиркунандаанд.

       Воқеан «… аз рӯзҳои аввали ташкили давлати соҳибистиқлол илму маориф дар сиёсати Ҳукумати мамлакат мавқеи меҳварӣ дошта, олимону муҳаққиқон ва омӯзгорону зиёиён неруи созанда ва пешбарандаи ҳамаи соҳаҳои ҳаёти кишвар мебошанд». Акнун тақозои замон чунин аст, ки аз ҷониб худ олимон бояд «… барои расидан ба ҳадафҳои стратегии давлат, таъмини рушди босуботи мамлакат, пешрафти соҳаҳои мухталифи он, хусусан, ташкили корхонаҳои истеҳсолӣ, таъсиси ҷойҳои корӣ, баланд бардоштани сатҳи зиндагии мардум ва паст кардани шиддати муҳоҷирати меҳнатӣ саҳмгузор бошанд» [1].

      Агар чунин як уҳдадории бузург бар зиммаи олимон гузошта шуд бошад, оё ҷомеи илмии имрўза, дар марҳили навин аз уҳдаи он баромада истодааст? Барои иҷрои чунин вазифаҳо неруи пурқудрати илмӣ ва сафи мазбути олимоне, ки сарсупурди илманд, ҳаётан муҳим аст. Пас, дар партави иҷроиши ин иқдомҳо шумораи умумии олимони тоҷик, ки танҳо бо илми соҳавии худ сару кор доранд, чи қадар бошад? Мутаассифона мо аз ягон омор маълумоти дақиқро пайдо карда натвонистем, ки дар ҳудуди кишвар чи қадар олим сирф ба корҳои илмӣ машғуланд?

       Нуқтаи дигар он аст, ки дар замони муосир олим гуфта, мо киро дар назар дорем? Мувофиқи таърифи луғатномаҳо «олим шахсе, ки таҳсилоти махсус гирифта, бо фаъолияти илмӣ ё илмию педагогӣ бо камоли касбӣ машгул аст» [3]. Имрўз дар ҷомеаи мо нишондиҳанди олим ин соҳиб будан ба унвони илмӣ –номзади илм, доктори илм, доктор PhD ва зинаҳои минбаъдаи онҳоянд. Инчунин нишондиҳанди олим ин соҳиб будан ба унвонҳои илмӣ –дотсент, профессор, академик аст.

       Аз назари оммаи васеи мардум олим соҳиби як қатор махсусиятҳост, аз он ҷумла олим - ин пеш аз ҳама шахси доно, донишманд ва дорои маълумоти олии хеле босифат аст. Олим шахсест, ки ба нафъи ҷомеа тариқи илм фаъолият дорад ва аз оммаи васеи халқ бо заковату дониши худ куллан фарқ дорад. Олим шахсест, ки дар як ё якчанд соҳаи илм мумайизи баландихтисос аст. Ин тавсифи хеле фишурдаи олим аз назари умум аст.

       Агар ба таърихи башарият назар афканем, худи мафҳуми «олим» ва «илм» роҳи хеле тўлонии рушду тасҳеҳро тай намуданд ва дарки онҳо дар фарҳангҳои мухталиф низ аз ҳам тафовут дошт, вале дар замони муосир як ҷомеаи илмии ҷаҳонӣ ташаккул ёфтааст, ки дар мамлакатхои гуногун андешаҳоро дар бораи илм ва олимон ба ҳам овардааст.

       Аз нуқтаи назари илмӣ олими муосир шахсест, ки методологияи илмии иборат аз синтези далелҳои хуб санҷидашударо истифода бурда, тавлид ва санҷиши фарзияҳо, эҷоди назарияҳо ҳамчун далелҳои дараҷаи умумӣ, таҳияи тавсифи илмиро дар пажўҳиши илмии худ сармашқи кор месозад ва натиҷаи кори илмиаш бояд ба фоидаи ҷомеа ва кишваре, ки дар он ҳаёт ба сар мебарад, истифода бурда шавад.

       Пас бар асоси тавсифи дар боло овардашуда саволе ба миён меояд, ки дар ҷомеаи мо оё ҳар як шахси унвони илмӣ дошта сазовори номи олим аст?

      Чанд фисад олимон ба ҷодаи илм танҳо ба хотири дарёфти унвону дараҷаи илмӣ омадаанд? Чаро маҳсули илмии чунин ашхос дар шакли маводи нашргардида ангуштшумор аст?

       Чаро чунин олимон бештар дар миёни ашхосе, ки дар дигар соҳаҳои иҷтимоиву ҷамъиятӣ кору фаъолият доранд, бештар ба назар мерасанд?

       Чаро имрўз теъдоди ниҳоят зиёди хизматчиёни давлатӣ дорандагон ё унвонҷўёни дараҷаҳои илмианд, вале саҳме дар пешрафти соҳаи худ надоранд? Масълаи марбут ба ин қишри ҷомеа махсусан нигаронкунанда аст. Зеро хизматчии давлатӣ, мувофиқи қонуни ҶТ «Дар бораи хизмати давлатӣ», … мансаби давлатии хидмати давлатии музднокро дар асоси касбӣ бо мақсади таъмини иҷрои ваколатҳои шахсони мансабдори давлатии ҳокимияти давлатӣ ва амалӣ намудани салоҳияти мақомоти давлатӣ ишғол намудааст… ва хизматчии давлатии маъмурӣ - хизматчии давлатӣ, ки уҳдадориҳои мансабии ӯ ба таъмини иҷрои ваколатҳои шахсони мансабдори давлатии ҳокимияти давлатӣ, мансабҳои сиёсии хидмати давлатӣ ва амалӣ намудани салоҳияти мақомоти давлатӣ равона карда шудааст» [2].

       Яъне фаъолияти касбии хидматчиёни давлатӣ барои таъмини иҷрои ваколатҳои шахсони мансабдори давлатии ҳокимияти давлатӣ ва амалӣ намудани салоҳияти мақомоти давлатӣ муқаррар карда шудааст.

       Пас омиёнатар карда гўем, хизматчии давлатӣ шахсест, ки мунтазам ба корҳои умуриву идоравӣ ва давлатӣ машғул аст, яъне шахсе, ки дар хизмати давлат аст. Бо назардошти фарогирӣ дар кори давлатӣ, ки бештари вақт рўзи кории бемеъёр доранд, ваколату салоҳиятҳое, ки бар дўшашон ҳастанд, хеле аҷиб аст, ки чунин ашхос, чи тавр фурсати омўзиш, пажўхиш ва таҳияи корҳои илмиро доранд?! Тавъам дар хизмати давлату дар хизмати илм будан оё маъно «хизматгори ду хоҷа» будан нест? Пас ё кори давлатӣ мусоҳилакорона анҷом дода мешавад ё кори илмӣ, ки ҳар дуяшон тамоми қувваю неруи ақлониву равониро талаб мекунанд. Пас оё давлат ба чунин «хизматчӣ» в илм ба чунин «олим» ниёз доранд?

      Бархе  аз ин «хизматчӣ-олимон» дорои унвонҳои дотсенту профессор низ ҳастанд, ҳоло он ки соате барои донишҷўе дарс нагуфтаанд ва ягон таҷрибаи тадриси академӣ надоранд. Ҳоҷати гуфтан аз таҳияи дастурамалу китоби дарсӣ, ки яке аз талаботҳои асосӣ дар ин самтанд, нест. Агар асли воқеа чунин намебуд, имрўз донишкадаву донишгоҳҳо дорои базаи ягонаи ғании китобҳои дарсии баландсифату аз нуқтаи назари илмӣ комил ба забони тоҷикӣ мебуданд ва толибилмон аз онҳо баҳравар мегардиданд.

     Пас рў овардан ба илм аз ҷониби шахсоне, ки дар соҳаҳои дигар машғули фаъолиятанд, дар чист? Оё илм имрўз «чатри эҳтиётӣ» аст, ки дар ҳолати бенасиб гаштан аз кори давлатӣ чунин шахсон метавонанд рў ба илм оранд? Ба илме, ки барои он соатеро сарф накардаанд ва ҳарферо рўи қоғаз наовардаанд?

       Шояд вақти он омадааст, ки ба қадри дастгириву ғамхорӣ дар соҳаи илму маориф, ки аз ҷониби давлат мунтазам амалӣ мегардад, расид?

       Шояд вақти он расидааст, ки унвону дараҷаҳои илмӣ қадру манзалате, ки бояд дошта бошанд, воқеан соҳиб гарданд?

       Шояд вақти он расидааст, ки сохтори мустақиме оиди назорату танзими ин раванди илм таъсис дода шаваду пеши роҳи ашхоси тасодуфӣ ба илми тоҷик баста шавад?

       Шояд он гоҳ ба майдони илми тоҷик ашхосе ба мисли Бобоҷон Ғафурову Баҳодур Искандаров ва даҳҳо бузургони дигари илми тоҷик оянду номбардори миллат гарданд?!

       Шояд вақти он расидааст, ки аз дидану шунидани «олиме» ботаассуф нагўем, ки «Э вой, хонаи илм сўхт!» …

 

Сарчашмаҳо:

1. Суханронии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар мулоқот бо аҳли илм ва маорифи кишвар / Source: Сомонаи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон. 30.05.2024.
2. Қонуни ҶТ «Дар бораи хизмати давлатӣ» / www. https: //majmilli.tj › қонуни- Қонуни ҶТ «Дар бораи хизмати давлатӣ».
3. Новая философская энциклопедия. В 4 тт. / Под редакцией В. С. Стёпина. - М.: Мысль, 2001.

 

Муфассал ...

КОРҲОИ ОБОДОНӢ ВА СОЗАНДАГӢ ДАР ИНСТИТУТИ ИЛМҲОИ ГУМАНИТАРИИ АМИТ

КОРҲОИ ОБОДОНӢ ВА СОЗАНДАГӢ ДАР ИНСТИТУТИ ИЛМҲОИ ГУМАНИТАРИИ АМИТ

    Тайи ду ҳафтаи моҳи июли соли ҷорӣ дар бинои Институти илмҳои гуманитарии ба номи академик Б. Искандарови Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон таъмири ошёнаи якум амалӣ шуда истодааст. Корҳои ободонӣ таъмири толори Шурои диссертатсионии назди ИИГ АМИТ, роҳрав, саҳни дохилӣ ва берунаи даромадгоҳи биноро дар бар мегиранд.

    Бояд зикр намуд, ки чунин корҳои ободонӣ ва созандагӣ бо дастгирии доимии Президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон доктори илмҳои иқтисод, профессор, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт, Мақомоти Иҷроияи Ҳокимияти Давлатӣ дар ВМКБ, хоса дастгирии ҳамешагии Раиси Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон  муҳтарам Мирзонабот Алишер Худобердӣ ва шарикони рушд амалӣ шуда истодаанд.

     Ҳамчунин қобили зикр аст, ки барои таъмири ошёнаи якуми бино зиёда аз 150 000 сомонӣ ҷудо гардида, дар баробари таъмир маблағ барои таъмин намудани толори Шурои диссертатсионӣ бо таҷҳизоти муосир ҷудо гардидааст. 

    Раёсати Институти илмҳои гуманитарии ба номи Б. Искандарови АМИТ ва ҳамаи кормандони он аз дастгириҳои ҳамешагии Раёсати Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон ва МҲИД-и Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон миннатдор буда, сиёсати солиму хирадмандонаи Ҳукумати давлати Тоҷикистон ва зерсохторҳои онро комилан дуруст арзёбӣ намуда, бе шубҳа боварӣ бар он доранд, ки бо чунин иқдомоти пешгирифта соҳаҳои мухталифи ҷомеа, бахусус, соҳаи илм ва маориф бо суръат рушд хоҳанд кард.   

Муфассал ...

САМАРАБАХШИИ НАТИҶАҲОИ ИЛМӢ АЗ ОМИЛҲОИ РУШДИ УСТУВОРИ ДАВЛАТ

М. Имомназаров – ходими илмии

шуъбаи адабиёт ва фолклори Бадахшони

Институти илмҳои гуманитарии АМИТ

 

 

САМАРАБАХШИИ НАТИҶАҲОИ ИЛМӢ АЗ

 ОМИЛҲОИ РУШДИ УСТУВОРИ ДАВЛАТ

 

(Дар ҳошияи мулоқоти Пешвои миллат бо аҳли илм ва маорифи кишвар)

 

    Ба туфайли пешрафти босуръати илму технологияи муосир инсоният на танҳо ҳар рӯз, балки ҳар дам ба кашфиёту навовариҳои зиёд ноил шуда, аз як унсур ё партов чизҳои барои ҳама лозиму қиматнок меофарад. Шояд дар гузашта номумкин буду барои худ фасона фаҳмидем, ки одам аз як сайёра ба сайёраи дигар сайёҳат хоҳад карду зиндагиро дар Моҳ ё Миррих интихоб менамояд, ё худи мошин, киштиву тайёра рӯзе мерасад, ки аз як қитъа то қитъаи дигар бе ронандаву сарнишин ҳаракат карда, ҳар гуна кору амалиётро анҷом медиҳанд ва ё мушаки фаросавтии истеҳсоли кишваре бо суръати то 28 мах, яъне 28 маротиба аз овози муқаррарӣ тезтар парвоз менамояд.

    Аммо, ҳамаи ин дастоварду комёбиҳои илму технологияи муосир буда, маҳз бо ранҷу заҳмати шабонарӯзии олимону муҳандисон ва ихтироъкорони олам рӯи даст омада истодаанд. Яъне, барои олими боамал шудан ҷаҳонбинии васеъ, тадқиқоту таҷрибаҳои чандинсола, дар баъзе ҳолатҳо ҳатто асрҳо лозим омада, ғайр аз моддиёт, шароиту имкониятҳои дигар иродаи қавӣ, устуворию истодагарӣ дар кору мақсад ва албатта, худфидокунӣ баҳри ин амали шоиста зарур аст.

    Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ дар мулоқоти навбатӣ бо аҳли илм ва маорифи кишвар махсус таъкид намуданд, ки "Ҳукумати Тоҷикистон илмро яке аз омилҳои асосии рушди кишвар ва олимонро захираи бузурги зеҳнии ҷомеа дониста, ба мақсади пешрафти ҳамаҷонибаи он ва беҳтар гардонидани шароити иҷтимоии кормандони соҳаи илм ҳамаи имкониятҳоро муҳайё намудааст...

    Зеро дар ҷаҳони муосир танҳо кишварҳое метавонанд ҳастии худро ҳифз карда, рушд ёбанд, ки шаҳрвандонашон дорои сатҳи баланди саводнокӣ ва маърифату фарҳанг, илмдӯсту донишманд ва соҳибҳунар бошанд".

    Аз гуфтаҳои Роҳбари давлат бармеояд, ки дар замони муосир танҳо он давлатҳои соҳибихтиёр мавҷудияту ҳастии худро таҳким мебахшанд, ки агар нерӯи ояндасозашон соҳибилму босавод ва иқтидори бузурги ақлониву зеҳнӣ дошта бошанд.

    Аммо паҳлӯи асосии масъала ба камолот расондану худтакомулдиҳии чунин наслҳо аст ва он албатта, дар навбати аввал аз оилаву мактаб, донишкадаву донишгоҳҳо маншаъ мегирад.

    Сараввал, дар мактабу донишкадаву донишгоҳҳо сифати таҳсилу таълим на барои аломату ишора, балки воқеан барои ояндабинӣ ва рушду пешрафти муҳассилон бояд бардошта шавад ва ин ишораи Президенти мамлакат ҳақиқати раднопазир аст:

     "Яке аз масъалаҳои ҳалталабе, ки солҳои зиёд дар назди ин муассисаҳо қарор дорад, таълифи китобҳои дарсии ба талаботи замони муосир ҷавобгӯй мебошад. Сифати таҳсилот асосан ба сатҳу сифати китоби дарсӣ, маводи таълимӣ ва маҳорати педагогии омӯзгор вобаста мебошад, ки ин масъалаҳо ҳанӯз беҳбудии ҷиддӣ мехоҳанд".

    Ғайр аз ин, хонандагони макотиб аз кабинетҳои фаннӣ аз рӯи фанҳои дақиқ, риёзӣ, табиатшиносӣ, физикаю химия, асосҳои техникаи компютерӣ ва ғайра бояд самаровар баҳра гиранду дар ин кор пеш аз ҳама омӯзгоронро зарур аст, то на танҳо тавассути дарсҳои назариявӣ, балки дар амалия ҳам шавқу завқи толибилмонро боло бардоранд.

    Ҳамин гуна, дар донишкадаву донишгоҳҳо низ ҳамаи имкониятҳои мавҷуда, аз ҷумла лабораторияҳо, паркҳои технологӣ, утоқҳои забономӯзӣ амалан бояд барои илму донишомӯзӣ истифода шаванд ва устодон чун машъалафрӯзони илму маърифат шогирдони ворастаю комилро барои ояндаи дурахшони давлату миллат омода созанд. Сарвари давлат беҳуда таъкид накардаанд, ки "яке аз авлавиятҳои илми донишгоҳӣ дар он аст, ки омӯзгор ба ҳайси муҳаққиқ барои дар амалияи таълимӣ татбиқ гардидани коркардҳои назариявӣ ва натиҷаҳои илмии бадастовардаи худ имкони бештар дорад. Яъне ӯ метавонад дар радифи донишҳои назариявӣ таваҷҷуҳи шогирдони худро ба дониши амалӣ ҷалб намояд".

    Пӯшида нест, ки дар идораву ташкилот ва муассисаҳои зиёд баъзан ҷавононе ҳам ба кору фаъолият ҷалб мешаванд, ки умуман нисбати ин ё он кор ва касбу ихтисоси хеш маълумоти кофӣ надошта, гоҳҳо худашон ҳам иқрор мешаванд, ки бо "иродаи падару модар" ё ваҷҳи дигаре пешаеро интихоб намудаанду нисбати ихтисосашон “майлу рағбати комил надоранд” ва чунин баҳонаковии эшон, албатта, бо ин низ маҳдуд намешавад.

    Ба қавли Роҳбари давлат: «… идома додани мактаби устоду шогирд дар ҳамаи касбу корҳо ва махсусан дар соҳаи илм қарзе мебошад, ки онро ҳар як олими собиқадору соҳибтаҷриба дар назди шогирдони худ бояд адо намояд. Фаромӯш набояд кард, ки ин анъана дар таърихи халқи мо собиқаи тӯлонӣ дорад».

    Бинобар ин, муассисаҳои илмиву таълимӣ, омӯзгорону волидон нисбати омӯзиш, донишандӯзӣ ва балоғати шахсияти наслҳои ояндасоз набояд бетаваҷҷуҳӣ зоҳир кунанд, то имкониятҳои фароҳамовардашудаи давлат ва Ҳукумати кишвар барабас нарафта, масъала беш аз пеш бояд дар меҳвари таваҷҷуҳи аҳли ҷомеа қарор гирад.

    "Ҳоло даҳҳо ҳазор хонандагону донишҷӯёни кишвар намудҳои гуногуни стипендия, аз стипендияи президентӣ то стипендияҳои раисони вилоятҳо ва шаҳру ноҳияҳоро мегиранд. Ҳамаи тадбирҳои зикргардида далели ғамхориву дастгирии давлатӣ нисбат ба аҳли илму маориф буда, ҳоло ба дарёфти истеъдодҳо ва дастовардҳои нави илмӣ мусоидат карда истодаанд"- иброз намуданд Пешвои миллат.

    Аз ин рӯ, наслҳои ояндасоз ва устодону волидонашон нисбати шароиту имкониятҳои фароҳамовардашудаи давлат ва Ҳукумати кишвар набояд назарногир бошанд, ҳамаи ғамхориҳоро дар тарозуи ақл бисанҷанд ва дар ҷавоб беҳтарин кӯшишҳоро баҳри таҳкими донишандӯзӣ бояд ба харҷ диҳанд.

    Ба қавли Роҳбари давлат: "Дар муассисаҳои илмиву таҳқиқотӣ ва таҳсилоти касбӣ раванди робитаи илм бо истеҳсолот ва дар амал татбиқ намудани дастовардҳои олимону ихтироъкорон ба талаботи имрӯза ҷавобгӯй нест".

    Бо ҳарфи возеҳ, дар марҳилаи ҳозира ҳалқаи илми мамлакат бо истеҳсолот пайваст набуда, ҳамкории муассисаҳои илмиву таҳқиқотӣ бо соҳибкорон, шарикии давлат ва бахши хусусӣ дар сатҳи паст қарор дорад. Инчунин, корҳои илмиву таҳқиқотӣ ва таҷрибавию конструкторӣ самараи дилхоҳ надода, ҷорӣ нагардидани механизми тиҷоратикунонии натиҷаҳои таҳқиқоти илмиву навовариҳо, алоқаи сусти байнисоҳавӣ дар пешбурди таҳқиқот дар асоси қонунҳои бозорӣ аз ҷумлаи камбудиҳо дар ин самт ба ҳисоб мераванд.

    Дар мулоқот ҳамзамон ба таври хосса таъкид шуд, ки дар кишвар вазъи тайёр кардани олимони ҷавон аз рӯи ихтисосҳои зилзилашиносӣ, энергетика, геология, меъморӣ, технологияҳои иттилоотиву коммуникатсионӣ, металлургия, биологияи молекулӣ, генетика, селексия, биотехнология, биохимия ва экология ба тақозои замона ҷавобгӯй нест.

    "Мо, инчунин, ба олимону мутахассисони илмҳои вирусология, иммунология, генетикаи тиббӣ, мантиқ ва методологияи илм, сотсиология, яъне иҷтимоъшиносӣ, ҳуқуқи байналмилалӣ, таърих ва назарияи забоншиносӣ, демография, ҷуғрофия ва як қатор илмҳои дигар ниёз дорем"- тавзеҳ доданд Роҳбари давлат.

    Ногуфта намонад, ки агар дар интихобу қабули довталабон ба муассисаҳои илмиву таълимӣ танҳо бо мақсади ғанӣ гардондани буҷаи ин ё он муассиса, ё дар раванди таълиму омӯзиш кору фаъолият бо кадрҳои илмӣ бо усули «фармоишӣ» таълиму омӯзиш сурат гирад, аз чунин тасмимгирӣ набояд пайванди илм бо истеҳсолотро интизор шуд.Чуноне ки Сарвари мамлакат дар масъалаи унвонҷӯён эрод гирифтанд: «Боиси нигаронист, ки як қисми унвонҷӯён рисолаи илмии номзадиро худашон наменависанд ва ҳатто моҳияти онро дарк намекунанд".

    Камбудии дигари аксари аҳли илмро Президенти кишвар дар он гуфтанд, ки ғайр аз забони русӣ забонҳои дигари илми муосири ҷаҳониро намедонанд ва аз дастовардҳои навтарини олимони дунё сари вақт огоҳ намешаванд. Ҳол он ки дар шароити кунунии ҷаҳонишавӣ донистани забонҳои асосии илми муосири ҷаҳонӣ яке аз шартҳои ба сатҳи байналмилалӣ баромадани натиҷаҳои таҳқиқоти илмӣ ва дастрасӣ ба дастовардҳои илмии кишварҳои пешрафта маҳсуб мешавад.

    Хулоса, аз камбудиву норасогӣ ва эродҳои мавҷуда дар соҳаи илму маориф набояд ранҷид, ҳаросе дошт ё канорагирӣ кард, зеро на ҳамаи онҳо дар ҷойи холӣ арзи ҳастӣ намуданд. Баҳри ислоҳи онҳо чун фарзандони содиқ ба меҳан камари ҳиммат бояд баст, ба андозае саъйю талош кард, то аз натиҷаи тадқиқоту кашфиёти илми тоҷик ҷаҳониён баҳравар гарданд ва тоҷикистониён бошад, воқеан ифтихорманд шаванд.

Муфассал ...