Словарь фразеологических синонимов шугнанского языка.

Печатается по решению ученого совета Института гуманитарных наук им. академика Баходура Искандарова НАНТ, протокол № 8 от 2- ноября  2021 года.

Мирзоев Шохназар. Словарь  фразеологических синонимов шугнанского языка.

Ответственный редактор: доктор филологических наук 

Х. Каландариён.

Рецензенты: д.ф.н. Н.Офаридаев, 

к.ф.н. Д.Фозилов.

Словарь посвящен фразеологической синонимии бесписьменного шугнанского языка. Подобная работа является первой в истории изучения бесписьменных памирских языков, которая посвящена анализу синонимических рядов, образованных фразеологическими единицами. Этой работой практически впервые на тщательно подобранном материале, убедительно, доказывается, что бесписьменный язык, обладающий богатой фольклорной традицией, традицией поэтического творчества и практикой устных рассказов и повествований может иметь жанровую стратификацию, отраженную, в частности, в лексическом составе языка, в стилевой прирученности лексики, в употребительности тех или иных фразеологических единиц в тех или иных жанровых разновидностях языка, или речевых ситуациях. Словарем могут пользоваться ученые, которые интересуются бесписьменными памирскими языками, широкий круг читателей и любители родного слова. Основная цель работы, это сохранение такой пласт лексики как  фразеологическая синонимия, отражающая историю, культуру и миропонимание народа, говорящем на этих языках.

Краткий словарь фразеологизмов шугнанского языка и их эквиваленты в русском языке.

Ответственный редактор:

Юсуфбеков Ш.П. – доктор филологических наук, профессор

Рецензенты:

Аламшоев М.М. – доктор филологических наук, профессор

Шоинбеков А.А. – кандидат исторических наук, доцент

Мирзоев Ш., Карамова И.

Краткий словарь фразеологизмов шугнанского языка и их

эквиваленты в русском языке.

В книге впервые в истории изучения восточно-иранских языков предпринята попытка составления словаря фразеологизмов бесписьменного языка и их эквивалентов в письменных литературных языках. Фразеологизмы в бесписьменных языках возникают теми же путями, что и в письменных литературных языках и отражают отношение населения к реальной действительности. Фразеологизмы эти своими корнями уходят в глубокую древность и в определенной степени их изучение в современном этапе помогает исследователям более детально раскрыть те психологические особенности населения, которые отражают эти единицы. А их семантическое сходство с аналогичными единицами других индо-европейских языков указывает на общий корень происхождения этих языков.

Қурбонхонова Н., Азорабекова Ш., Шакармамадов О. Дирӯз ва имрӯзи Наврӯзи Бадахшон.

Қурбонхонова Н., Азорабекова Ш., Шакармамадов О. Дирӯз ва имрӯзи Наврӯзи Бадахшон. - Душанбе: “Сифат-Офсет", 2024. - 142 с.

Муҳаррири масъул: номзади илмҳои филологӣ Азорабеков Сардорбек

Зери назари доктори илмҳои филологӣ Қаландариён Ҳоким Сафар 

Солиён боз муҳаққиқон ва донишмандони касбу кори гуногун ба ҷамъоварӣ ва омӯзишу таҳқиқи расму оину маросимҳои мардумӣ, ба вижа Наврӯз дар манотиқи Кӯҳистони Бадахшон машғул мебошанд. Дар даврони соҳибистиқлолии Тоҷикистон Наврӯз ҳамчун мероси фарҳанги миллӣ ва ҷашни муқаддаси ниёгон мазмуну шукӯҳи тоза пайдо кард. Баъд аз мақоми байналмилалӣ гирифтани ҷашни Наврӯз (соли 2010) таваҷҷуҳ ба омӯзишу таҳқиқи он ва нашри маводи наврӯзшиносӣ тадриҷан зиёд гашта, теъдоди асарҳои ҷудогона ва рисолаву мақолаҳои илмӣ афзудаанд. Доир ба таъриху давраҳои таҳаввул ва масоили ҷашни Наврӯз ва хусусиятҳои баргузории он аз ҷониби аҳли илму адаб, муаррихону рӯзноманигорон, эҷодкорону коршиносон осори зиёди илмиву бадеӣ ва иттилоотӣ бо забонҳои гуногуни дунё таҳияву нашр шудаанд. Дар онҳо натиҷаи муҳимтарин чорабиниҳои ба ифтихори ҷашни Наврӯз баргузоршуда тасвири воқеии худро ёфтаанд.

Бо вуҷуди он, ки солҳои тӯлонӣ роҷеъ ба ин ҷашни бостонӣ таҳқиқот ба анҷом расонда шуда бошанд ҳам, вале ҳанӯз бисёр масъалаҳои алоқаманд ба анъанаҳо, таҳаввули бархе аз расму маросимҳои наврӯзӣ ва моҳияти ин ҷашн дар замони муосир пурра мавриди баррасӣ қарор нагирифтаанд.

Аз ин ҷиҳат, аз ҷониби муаллифони асар кӯшиш ба харҷ дода шуд, ки таҳаввулоти ин расму оинҳо дар даврони муосир то андозае васеътар баррасӣ карда шаванд. Таҳқиқоти мазкур ҷойгоҳи расму анъанаҳои наврӯзӣ ва моҳияту арзиши онҳоро дар асоси маълумоту маводди нав дар ҷаҳони муосир инъикос мекунад. Аз мушоҳидаҳои солҳои охир ба назар мерасад, ки Наврӯз дар замони соҳибистиқлолии кишвар муҳимтарин вижагиҳои гуманистӣ, ватандӯстӣ, ваҳдату ягонагӣ, ҳамдиливу ҳамдастӣ, инъикоси бадеии воқеияти нави зиндагӣ, ҷавҳари миллӣ, муносибати умумибашариро дар худ таҷассум намуда, таърихи таҳаввули фарҳанг, афкор ва ақоиди иҷтимоӣ-ахлоқӣ ва фалсафаи мардумро аз ҳар ҷиҳат бозгӯӣ мекунад. Таҳқиқоти мазкур дар асоси маълумот ва маводди нав анҷом шуда, ақидаҳои таърихии мардумӣ доир ба заминаҳои пайдоиши ҷашни Наврӯз, эҳёи ҷашни бостонии Наврӯз ва моҳияти он, инъикоси худшиносиву ҳувияти миллӣ дар расму маросимҳои наврӯзиро дар бар мегирад. Дар баробари ин, дар доираи андешаи назарии олимони тоҷик, ки оид ба ҷашни Наврӯз анҷом додаанд, баъзе мулоҳизаҳои нав пешниҳод гардидаанд.

Ғояи асосии китоб ин аст, ки гарчанде урфу одатҳо ва эътиқодоти куҳани мардум нисбати ҷашнгирии Наврӯз бо рангу таровати нав иҷро шаванд ҳам, ҳамон унсурҳои қадимаи аҷдодӣ дар онҳо то ҳанӯз нигоҳ дошта шуда, ба замони муосир мутобиқ гардидаанд.

Китоб аз фаслҳои “Саҳми Пешвои миллат дар эҳёи ҷашни Наврӯз”, “Нигоҳе ба пайдоиши Наврӯз дар манобеи асотириву таърихӣ”, “Бозтоб ва таҳаввули суруду таронаҳои наврӯзӣ дар Кӯҳистони Бадахшон”, “Расму таомулҳои мардумӣ”, “Таомҳои наврӯзии тоҷикони Бадахшон”, “Гулчини ашъори адибони Бадахшон роҷеъ ба Наврӯз” иборат буда, дар охири китоб мафҳуми калимаҳое, ки ба расму оинҳои наврӯзӣ марбут ҳастанд, шарҳу тавзеҳ шудаанд.