Раматшоев Д.А. - Докорторанти PhD-и
соли аввали Иниститути илмҳои
гуманитарии ба номи академик
Б. Искандарови АМИТ
ИҚТИСОДИЁТИ РАҚАМӢ ПОЯГУЗОР БАРОИ РАВАНДҲОИ ЗЕҲНИ СУНЪӢ
“Тоҷикистон дар ҷодаи гузариш ба рақамикунонии соҳаҳои иқтисоди миллӣ ҷиҳати таъмин намудани шаффофияти муносибатҳои иқтисодиву молиявӣ қадамҳои устувор гузошта истодааст”. Э. Раҳмон
Дар солҳои охир равандҳои иқтисодиёти рақамӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷорӣ шуда истодааст. Чаро мо бояд ба иқтисодиёти рақамӣ гузарем? Оё барои Ҷумҳурии Тоҷикистон ин зарур аст? Бале, дар даврони истиқлолият ва расидан ба чунин пешравиҳо пешниҳоди Пешвои миллат бахусус баробар шудан бо ҷаҳони мутамаддин заруртарин кор - ин ҷорӣ намудани иқтисодиёти рақамӣ ва истифода бурани технологияи муосир ба ҳисоб меравад.
Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар Паёми солонаи худ ба Маҷлиси Олӣ қайд намудаанд: «…дар шароити кунунӣ рушди технологияҳои рақамӣ шарти асосии рақобатнокии иқтисодӣ ба шумор меравад».
Аз ин рӯ агар дигар давлатҳо аз иқтисодиёти рақамӣ бархурдор бошанду мо набошем, иқтисодиёт ва савдою пешрафт нахоҳад шуд. Дар дигар соҳаҳо бошад, аз қабили истифодабарии иттилооти рақамӣ ва технологияҳои мутараққӣ ин қафомонӣ низ мушоҳида мешавад. Дар ин робита дар Паёми навбатии Асосгузори сулҳу Ваҳдати миллӣ Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон масъалаи мазкур мавриди баррасӣ қарор гирифта, таъкид карда шуд, ки «.., татбиқи барномаҳои қабулнамудаи мо барои гузаштан ба ин раванд қонеъкунанда нестанд ва зарур аст, ки чораҳои ба ташаккули шароит барои тақвияти соҳаи рақамикунонӣ мусоидаткунанда андешида шаванд».
Дар ҷаҳони муосир агар мардум аз технологияи муосир истифода набарад, пешрафт нахоҳад кард. Аз ин лиҳоз барои мо истифода бурдани технология ва аз худ намудани он зарур аст, ки бояд дучанд кору фаъолият намоем. Барои бартарафсозии чунин мушкилот аз тарафи Асосгузори сулҳу Ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат Эмомалӣ Раҳмон дар охири соли 2019 Консепсияи иқтисодиёти рақамӣ тасдиқ гардида, ҷиҳати омодасозии «Барномаи миёнамуҳлати рушди иқтисодиёти рақамӣ» дар назди Ҳукумати мамлакат вазифаҳо гузошта шуд.
Имсол низ барои боз ҳам ҷоннок намудани корҳо ва бо мақсади таҳкими асосҳои институтсионалии иқтисоди рақамӣ, рушди инфрасохтори иттилоотиву коммуникатсионӣ дар тамоми қаламрави кишвар, рақамикунонии соҳаҳои иқтисоди миллӣ ва вусъатбахшии раванди амалӣ намудани “ҳукумати электронӣ” ба Ҳукумати мамлакат ва сохтору мақомоти дахлдор супориш дода шуд, ки доир ба таъсис додани Агентии инноватсия ва технологияҳои рақамии назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон чораҷӯӣ намоянд.
Аз ин лиҳоз инҳо поягузорӣ барои ояндаҳои наздик ва расидан ба пешравиҳои баландтар расидани мамлакат ба ҳисоб меравад. Истифодабарии технология барои давлату мардум чи медиҳад?
Пеш аз ҳама:
- фароҳам овардани шароити зиндагии мардум;
- осон гардонидани кору фаъолият дар тамоми соҳаҳо;
- сарфа намудани вақт;
- шаффияти кори тамоми соҳаҳо;
- поягузори барои ташкил намудани зеҳни сунъӣ;
- дасрас ва системаи ягонаи коммуникативидошта
ва дигар самтҳоро дар бар мегирад. Иқтисоди сабз, Иқтисодиёти рақамӣ ва расидан ба зеҳни сунъӣ пайдарпайии корро талаб намуда, ҳар самт бояд дар вақти муаяйншуда иҷро карда шавад. Баъди ҷорӣ гардидани иқтисодиёти рақамӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон марҳилаи нави технологӣ ва коммуникатсионӣ аниқтараш зеҳни сунъӣ ҷойгузини ин марҳила хоҳад гашт.
Зеҳни сунъӣ марҳилаи нави идоракунӣ буда, он метавонад дар қабул намудани қарорҳо оид ба амалҳои ҳаррӯзаи инсоният ва амалӣ гардонидани фаъолият нақши муҳимро мебозад. Дар ояндаҳои наздик зеҳни сунъӣ дар бисёр соҳаҳо таъсири назарраси худро хоҳад расонд. Амалҳои зеҳни сунъие, ки метавонанд ба фаъолияти инсонҳо таъсиррасон ҳастанд, мисол меорем:
Ҷойҳои корӣ: Зеҳни сунъиро аллакай барои фаъолияти шумораи зиёд ба ҷойи одамон дар корхонаву муассисаҳо истифода намуда истодаанд. Зеҳни сунъӣ амалҳоеро ба мисли ҷамъоварии маълумот, таҳлил ва қабули қарор оид ба фаъолияти одамон дар корхонаҳо иҷро намуда истодааст.
Муошират: Зеҳни сунъӣ барои эҷоди шаклҳои нави муошират ба монанди муоширати виртуалӣ ва чатботҳо истифода мешавад. Ин технологияҳои нави муоширатӣ метавонанд муоширатро самаранок ва осон гардонанд, инчунин роҳҳои нави муошират бо дигаронро фароҳам оранд.
Тандурустӣ: Зеҳни сунъӣ барои таҳияи усулҳои нави табобат тавасути технологияи муосир ва ташхиси бемориҳо истифода бурда мешавад. Зеҳни сунъӣ ба табибон барои дарк ва аниқ намудани бемориҳо кӯмак менамояд. Дар асоси маълумотҳои пешниҳоднамудаи зеҳни сунъӣ табибон қарори дахлдорро қабул мекунанд.
Ҳар як истифодабаранда бояд дар хотир дошта бошад: Технология рӯз то рӯз рушд меёбад, аммо идеяҳо ва назарҳое ҳанӯз ҳам паси парда ҳастанд. Мо бояд аз тараққиёт ва пешравии технология натарсида, бараъкс онро дар вақти муайяншуда аз худ намуда, барои пешрафти зиндагӣ истифода барем. Ҳар як пешравӣ ва пайдо гардидани як навгонӣ ин тарсу ҳарос нест, балки дуруст истифода бурдану барои зиндагии инсонҳо ба ҳисоб меравад. Масалан, пайдо гардидани телефонҳои мобилӣ. Баъзе инсонҳо онҳоро зиёновар шумурда, қабул надоштанд вале имруз аз хурдсол то миёнасолу пиронсолон ба хубӣ аз барномаҳои телефонӣ барои муошират ва бизнесу дигар намуд хизмарасониҳо истифода менамоянд. Касе агар аз навогониҳо тарсаду онро нодуруст донад, дунё дигар ба чунин одамҳо мунтазир нахоҳад шуд ва мо бояд ҳамқадами замон буда, барои ноил гардидан ба пешравиҳо саҳмгузор бошем.
Ба ҳамин хотир Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ — Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон «Стратегияи рушди зеҳни сунъӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон то соли 2040» дар самти таъсиси IT паркҳо ва рушди рақамикунонии иқтисоди кишвар қарорҳо қабул намуда, озмоишгоҳи зеҳни сунъӣ бо номи «TajRupt»-ро дар ҷумҳурӣ роҳандозӣ намуданд.
Ин пешравиҳо ба хотири пешрафи ҳаёт равона гардидаанд ва мо бо ин пешравиҳо ба дастовардҳои назаррас ноил хоҳем гашт.