29-уми ноябри соли 2024 дар толори Институти илмҳои гуманитарии ба номи академик Б. Искандарови АМИТ конференсияи илмӣ-назариявӣ таҳти унвони «Рушди иҷтимоию иқтисодии ВМКБ: мушкилот, тамоюлҳо ва дурнамо» баргузор гардид.

     Дар оғози чорабинӣ муовини директор оид ба илм ва таълим, номзади илми филология Некушоева Ш.С. бо сухани ифтитоҳӣ баромад намуда, аҳамияти баргузории чунин чорабиниҳои илмиро дар рушди таҳқиқот ва омӯзиши масоили иҷтимоию иқтисодии минтақа таъкид намуданд.

     Дар ҷараёни конференсия олимону тадқиқотчиёни ҷавон бо маърӯзаҳои ҷолиб ва таҳқиқотҳои худ баромад карданд. Барнома чунин ранг гирифт:

     Мирзоева Мижгона, PhD, докторанти курси 3-юми ихтисоси “Иқтисодиёт ва идоракунии хоҷагии халқ”, дар мавзуи «Ребрендинг барои бизнеси хурд: қадаме ба сӯи муваффақият».

Таҳқиқоти Мирзоева роҳҳои инноватсионии рушд ва устувории бизнеси хурдро нишон дод, ки дар шароити муосир барои соҳибкорони ВМКБ хеле муҳим мебошанд.

     Ҷумахонов Гулша, PhD, докторанти курси 2-юм, дар мавзуи «Механизмҳои иҷтимоӣ-иқтисодии мутобиқшавӣ ба тағйирёбии иқлим (дар мисоли иқтисодиёти ВМКБ)».

Ҷумахонов диққати иштирокчиёнро ба таъсири тағйирёбии иқлим ба иқтисодиёти минтақа ва зарурати рушди механизмҳои устувори мутобиқшавӣ ҷалб намуд.

     Имомёрбекова Гулшан, PhD, докторанти курси 2-юм, дар мавзуи «Муҳоҷирати занон ва таъсири он ба раванди демографии ВМКБ».

Имомёрбекова равандҳои демографиро таҳлил намуда, муҳоҷирати занонро ҳамчун як омили таъсиррасон ба вазъи иҷтимоии минтақа арзёбӣ намуд.

     Худобахшов Мубориз, магистранти курси 1-ум, дар мавзуи «Нақши НБО Роғун дар рушди иқтисод ва истиқлолияти энергетикии Тоҷикистон».

Худобахшов оид ба аҳамияти лоиҳаи НБО Роғун дар пешбурди иқтисоди миллӣ ва таъмин намудани истиқлолияти энергетикӣ сухан гуфт.

     Дар анҷом натиҷагирии кори конференсия аз ҷониби ташкилкунандагон пешниҳод гардид.

Чорабинии мазкур на танҳо як платформа барои мубодилаи донишҳо ва идеяҳо гардид, балки аҳамияти илмиро дар омӯзиши масъалаҳои рӯзмарраи минтақаи Бадахшон бозгӯ кард. Мо ба ҳамаи иштирокчиён ва маърӯзачиён барои саҳми арзандаи онҳо изҳори сипос баён мекунем.

     Илм – пояи рушди миллат!

 

    Равшан Раҳмонӣ (Равшан Қаҳҳорович Раҳмонов) ягона ва беҳтарин профессори соҳаи фолклоршиносӣ дар айни замон дар миқёси Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҳисоб меравад. Равшан Раҳмонӣ зиёда аз панҷоҳсоли умри хешро баҳри ҷамъоварӣ, пажӯҳиш ва тадриси адабиёти шифоҳӣ сарф намудааст. Ин муҳаққиқи соҳибназар ҳанӯз аз соли аввали донишҷӯ буданаш ба гирдоварӣ ва бознависии жанрҳои гуфторӣ машғул гардид. Ин буд, ки рағбаташ ба илми фолклор пайдо шуда, корҳои курсӣ ва кори дипломиашро дар ин замина ба роҳ монд. Р. Раҳмонӣ ҳанӯз дар замони донишҷӯиаш ҳамчун фолклоршинос ба камол расид. Минбаъд низ ин соҳаи илмро пайгирӣ намуда, ҳатто дар Донишгоҳи Кобул (Пуҳантуни Кобул), ки ҳамчун тарҷумон фаъолият менамуд, тавассути донишҷӯён маводди зиёди фолклориро гирдоварӣ намуд.

    Соли 1989 рисолаи илмиро бо роҳбарии В.Б. Никитина таҳти унвони «Назми гуфтории таълифӣ ба забони дарии Афғонистон» ҳимоя намуда, аз ҷониби муҳаққиқони барҷастаи рус Х.Г. Короглы, К.А. Лебедов, Г.Ф. Гирс, М.Рейснер баҳои сазовор гирифта буд [2,11]. Соли 1998 бошад, рисолаи докториашро дар мавзӯи «Афсонаҳои мардуми форсизабон дар сабти имрӯз (Масъалаҳои истилоҳ, хусусият, таърих, репартуар, вазъият ва маҳорати афсонагӯён дар асоси пажӯҳиши майдонӣ)» дифоъ намуд.

Пас аз ин профессор Р. Раҳмонӣ минбаъд дар риштаи фолклоршиносӣ фаъолияташро боз ҳам сидқан ба роҳ монда, муҳимтарин масъалаҳо ва мушкилоти илми фолклоршиносиро дар замони муосир ба миён гузошт, ки имрӯз он мушкилот ҳалли худро ёфта истодаанд. Ҳанӯз дар ибтидои асри ХХ1 ин муҳаққиқи барҷаста ба пажуҳиши як масъалаи муҳими илми фолклор, ки онро як сарчашмаи фарҳанги ориёӣ метавон номбурд, оғоз намуд. Ин масъала гирдоварӣ, нашр, пажӯҳиш ва ба ҷаҳониён нишон додани масъалаҳои муҳими фарҳанг ва анъанаҳои фарҳанги мардуми тоҷикро, ки падидае аз решаҳои бостонии ориёӣ мебошанд, дар бар гирифт. Дар ин замина профессор Р. Раҳмонӣ ибрози назар намуданд, ки таи солҳои охир муҳаққиқон ба гирдоварӣ ва пажӯҳиши суннатҳои шифоҳӣ кам таваҷҷуҳ намуда истодаанд ва барои тақвияти андеша мисолро роҷеъ ба созмони бонуфузи байналмилалии ЮНЕСКО оид ба масъалаҳои илм, маориф, ва фарҳанг дар назди ССМ (Созмони Милиали Муттаҳид) оварда, соли 1989 қарори махсусе зери уновони «Пешниҳодот роҷеъ ба нигаҳдории фарҳанги суннатӣ ва фолклор” дастуре ирсол намуд [1,5.]. Дар ин замина профессор Р. Раҳмонӣ чанд мушкилоте, ки дар соҳаи илми фолклоршиносӣ вуҷуд доранд ва бояд ҳал гарданд, пешниҳод карда буд.

    Яке аз онҳо ин мавриди баррасӣ қарор додани асотири бостонӣ ва асотири шифоҳӣ ба ҳисоб мерафт, ки бо андешаи ин муҳаққиқ тавассути он розҳои дар таърихи башар ниҳонро ифшо карда гузаштаи дурро меомӯзанд ва пайванди имрӯзу ояндаро таъкид менамоянд.

    Баъдан, масъалаи «инсоншиносии тасвирӣ», ки айни замон нигоҳ доштан ва ба насли оянда интиқол додани мероси шифоҳии мардум тавассути тасвир ва видео хеле муҳим аст, ишора намуд, зеро бархе аз кишварҳо ба ин тарзи нигоҳдории фарҳанги миллиашон кайҳо даст зада будаанд.

    Сониян, таваҷҷуҳ намудан ба масъалаи гендерӣ, ки фолклор яке аз манбаъҳои аслии гендер ба ҳисоб меравад, ишора намуда, муносибати гендер ва фолклорро нишон дод.

Ҳамчунин масъалаҳои зиёдеро ба монанди этнолингвистика, этнопедагогика, этномузикалогия, этнопоэтика, этнописихологияро ба миён гузошт. Ҳамзамон таъкид бар он дошт, ки бо суръат рушд ёфтани воситаҳои техникӣ дар як фурсати кутоҳ метавонад ҷомеаро аз суннатҳои аслии худ дур созад ва маводи нодири таърихӣ ва шифоҳии мардум бебозгашт ва ба дасти фаромӯшӣ равад [1,7].

    Қайд кардан зарур аст, ки масъалаҳои аз тарафи профессор Р. Раҳмонӣ бардошта шуда, барои дарки худшиносии миллӣ хеле муфид ҳастанд. Хушбахтона, дар замони соҳибистиқлол гардидани кишвари азизамон мушкилоти зиёд, аз ҷумла масъалаҳои ибрознамудаи профессор Р. Раҳмонӣ, ки барои муаррифӣ намудани кишварамон дар миқёси ҷаҳон хеле зарур буданд, ҳалли худро ёфтаанд. Аз ҷумла, масъалаи гирдоварӣ ва пажуҳиши суннатҳои шифоҳӣ солҳои охир мавриди таваҷҷуҳи ҷиддии муҳаққиқон қарор гирифт. Ин буд, ки солҳои охир аз ҷониби академик устоди арҷманд Абдуҷаббор Раҳмонзода ва профессор Равшан Раҳмонӣ якқатор таҳқиқот роҷеъ ба ҷашнҳои миллӣ интишор ёфта, 30-юми сентябри соли 2009 бо талошҳои ҳамаҷонибаи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Президенти кишвар муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ҷашни Наврӯз ва аз 5 то 9-уми декабри соли 2023 ҷашни Сада расман ба Феҳристи репрезентативии ЮНЕСКО ворид гардиданд.

Баъдан бархе аз масъалаҳои пажуҳиши асотири бостон, фолклор ва гендер, «инсоншиносии тасвирӣ» таҳти роҳбарии профессор Р.Раҳмонӣ амалӣ шуда истодаанд.

Бо камоли эҳтиром ва эътибор профессор Равшан Раҳмониро ба муносибати мавлудашон табрик гуфта, барояшон умри бардавом ва дастовардҳои нави илмиро таманно дорем.

Китобнома

1. Р. Раҳмонӣ. Яке аз сарчашмаҳои фарҳанги ориёӣ // Фолклор, адабиёт, забон . – Душанбе, 2004. –С. 5-9.

2. Равшан Раҳмонӣ (рӯзгор ва осор). Зери назари академики АМИТ Раҳмонзода А., академики АМИТ М. Имомзода.- Душанбе, 2021.

Оғози чорабинӣ

 

    Конференсия бо суханони ифтитоҳии мудири шуъбаи таърих, бостоншиносӣ ва мардумшиносии Институти илмҳои гуманитарӣ, номзади илмҳои таърих, Шоинбеков Аловиддин оғоз ёфт. Таъкид гардид, ки парчами миллӣ на танҳо рамзи соҳибистиқлолии давлати тоҷикон аст, балки таърихи ташаккул ва ягонагии фарҳангии миллатро таҷассум мекунад.

    Муовини Раиси Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон, Абдулназарзода Абдулназар Абдулқодир, дар суханони табрикотии худ аҳамияти парчами миллиро барои таҳкими ваҳдати миллӣ ва эҳтироми арзишҳои давлатӣ қайд намуд. Номбурда ҷавононро ҳидоят кард, ки бо эҳтиром ба рамзҳои давлатӣ, аз ҷумла парчам, ифтихори миллӣ ва масъулияти шаҳрвандиро дар худ парвариш кунанд.

    Директори Филиали Донишкадаи такмили ихтисоси омӯзгорони муассисаҳои таҳсилоти олии касбӣ дар ВМКБ Азизбек Раҳимдод Раҳимбек, низ дар суханронии худ ширкаткунандагонро табрику муборакбод намуданд.

 

Маърузаҳо ва муҳокимаҳо

 

    Дар ҷараёни конференсия маърӯзаҳои муҳим аз ҷониби ходимони илмӣ ва коршиносони соҳа пешкаш шуданд:

    Карамова Ибодат, ходими илмии шуъбаи таърих, бостоншиносӣ ва мардумшиносӣ, маърӯзаи пурмуҳтавои худро дар мавзӯи «Назаре ба таърихи пайдоиши парчам» пешкаш намуда, таърихи пайдоиши рамзҳои давлатӣ ва таҳаввули онҳо дар давраҳои гуногунро таҳлил кард.

    Карам Парпишоев, номзади илми педагогика, дар мавзӯи «Акс ёфтани суннатҳои аҷдодӣ дар парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон»-ро баррасӣ намуд. Таъкид гардид, ки рангҳо ва рамзҳои парчам таҷассумгари фарҳанги аҷдодии тоҷиконанд ва аҳамияти хос барои ташаккули худшиносии миллӣ доранд.

    Шоинбеков Аловиддин, номзади илмҳои таърих, дар мавзуи «Таърихи парчами Тоҷикистон дар давраи ҳокимияти Шӯравӣ» суханронӣ намуда, нақши парчамро дар ҳифзи ягонагии миллӣ ва муттаҳидсозии ҷомеа баррасӣ намуд.

    Азорабекова Ширингул, ходими илмии шуъбаи таърих, бо маърӯзаи худ дар мавзӯи «Нақши ранг дар парчами миллӣ ва мақоми он дар фарҳанги маънавӣ» таъкид кард, ки рангҳои парчам на танҳо рамзи давлатдорӣ, балки василаи пайвандсозии наслҳо мебошанд.

 

Натиҷаҳои муҳокима ва таъсири чорабинӣ ба ҷомеа

    

    Ҳангоми натиҷагирии конференсия, таъкид гардид, ки:

1. Парчами миллӣ бояд ҳамчун сарчашмаи ваҳдат ва ҳувияти миллӣ дар зеҳни ҳар як шаҳрванд ҷой дода шавад.

2. Нақши ҷавонон дар арҷгузорӣ ба рамзҳои давлатӣ калидӣ аст, ва чунин чорабиниҳо метавонанд барои баланд бардоштани масъулияти шаҳрвандии онҳо мусоидат кунанд.

3. Ҳамкории муассисаҳои илмӣ, маъмурӣ ва таълимӣ бояд таҳким ёбад, то таҳқиқоти васеъ ва маъракаҳои маърифатӣ дар бораи арзишҳои миллӣ татбиқ шаванд.

 

Аҳамият барои ояндаи ҷавонон

 

    Ин чорабинӣ на танҳо доираи донишҳои ҳозиринро васеъ намуд, балки ба ҷавонон илҳом бахшид, ки рамзҳои давлатӣ бояд бо эҳтироми хоса пазируфта шаванд. Таъкид гардид, ки ҷавонон ҳамчун насли ояндасози миллат метавонанд бо омӯхтани таърих ва арзишҳои парчам, саҳми худро дар рушди Тоҷикистон гузоранд.

Хулоса ва паём ба ҷомеа

 

    Бо баргузор намудани чунин чорабиниҳои сатҳи баланд, ду муассисаи — Институти илмҳои гуманитарии ба номи академик Баҳодур Искандаров ва Филиали Донишкадаи такмили ихтисоси омӯзгорон дар ВМКБ ва Мақомоти иҷроияи ҳокимияти давлатии ВМКБ исбот намуданд, ки тавассути ҳамкории муассир метавон масъалаҳои калидии миллӣ, аз ҷумла ҳифз ва тарғиби рамзҳои давлатӣ, ба таври муассир ҳал намуд.

     Парчами миллӣ - рамзи ваҳдат, худшиносӣ ва истиқлолияти ҳар як тоҷик!